cuộc hòa nhạc...” Nếu qua lời nói đó Stendhal muốn phê phán cái thói đưa
vào văn chương những vấn đề hay sự kiện chính trị một cách sống sượng
không qua hình tượng nghệ thuật thì ông có lý. Nhưng như thế chẳng phải
là văn học không được đề cập tới những vấn đề chính trị, chẳng phải là tách
rời văn học với chính trị. Có lẽ vì thế liền sau đó tác giả lại viết: “Nếu
những nhân vật của anh không nói đến chính trị thì chúng không phải là
những người Pháp sống năm 1830 nữa, và cuốn sách của anh chẳng phải là
một tấm gương như ý anh muốn nữa...” *e Điều rõ ràng và cụ thể hơn là
chính tiểu thuyết Đỏ và Đen đã chứa đựng nhiều sự kiện chính trị, đề cập
đến những vấn đề chính trị nóng hổi của xã hội thời Trùng hưng mà nếu
như thiếu đi thì nó không thể là một tác phẩm hiện thực lớn được. Tuy
nhiên, vì Stendhal thiên về việc phân tích tình yêu cho nên không phải
không có lúc ông đưa những sự kiện chính trị vào cuốn tiểu thuyết một
cách đột ngột, chệch choạc, thiếu nhịp nhàng hòa nhập với kết cấu chung
của tác phẩm, xoáy vào hai cuộc yêu đương của Julien Sorel. Thí dụ tiêu
biểu nhất là đoạn tác giả kể lại âm mưu phản động của bọn quý tộc định
nhờ cậy quân đội nước ngoài để duy trì quyền thống trị của chúng. Rõ ràng
là đoạn này như được ghép thêm vào câu chuyện, nếu thiếu đi thì mất hẳn
một sự kiện chính trị quan trọng, một trong những vấn đề chính trị nóng
hổi. Nó là một yếu tố tạo nên bộ mặt của xã hội Pháp thời Trùng hưng,
nhưng ghi nó vào thì vừa làm cho sự dẫn dắt câu chuyện bị ngắt quãng vừa
làm hại cho phẩm cách của Julien Sorel. Anh ta không những đã phải bị
động chứng kiến mà lại còn phải tích cực phục vụ, như một kẻ bầy tôi trung
thành, cái âm mưu đen tối của bọn quý tộc phản động. Đó chính là một
điều khiếm khuyết dường như vượt ra ngoài ý muốn của nhà văn Stendhal
trung thành với lý tưởng ánh sáng và định mô tả Julien Sorel về căn bản
vẫn là con người có khí phách, còn giữ được phần nào tinh thần cách mạng
của thế kỷ XVIII.
Dầu thế nào đi nữa, Đỏ và Đen vẫn là một trong những tiểu thuyết xuất sắc
nhất nói về xã hội Pháp thời Trùng hưng. Nó vẽ lên được một bức tranh
rộng lớn khái quát hóa xã hội đương thời, xây dựng được những tích cách
