chuyện ấy, liệu có đúng là những nỗi đau khổ bộc lộ ra trong tiếng hát,
những nỗi đau khổ đã trải qua từ ngàn xưa, đã được cha ông tiếp nhận như
kinh nghiệm sơ khai về cái thiện và cái ác, đã được cảm thấy trong vẻ đẹp
và sự vĩnh viễn của chúng? Phải chăng tất cả những cái đó được hát lên
trong những bài ca cổ xưa mà ký ức của nhân dân gìn giữ lại?
“Chính vì thế mà bảy con người kia cứ hát hết bài này đến bài khác và
lúc nào cũng đứng sát vào nhau thành vòng tròn. Riêng người thứ bảy là
Xanđrô thì thỉnh thoảng lại bỏ đi để lấy thêm củi chất vào đống lửa. Không
phải vô cớ, có lẽ thế (vì việc gì cũng có nguyên nhân riêng trong cuộc đời),
không phải vô cớ mà anh chất củi khô trong rừng thành một đống lớn.
Nhưng giờ đây đích thân anh trông nom đống lửa. Anh cũng hát như tất cả
mọi người, hát một cách chân thành, vì bài hát thuộc về mọi người ở mức
độ như nhau. Không có loại bài hát chỉ dành riêng cho vua chúa còn những
người khác thì không được hát, cũng như không có loại bài hát dành cho
dân đen. Khi còn sống thì cứ hát đi, cứ nhảy múa đi, cứ vui đi, cứ buồn đi
và cứ than khóc đi…
“Người mà ta đã từng yêu, người mà ta đã phấp phổng chờ đợi tại nơi hò
hẹn, người đã không còn yêu ta nữa và ta đã đau khổ biết bao. Ta không
hiểu nổi. Ta chỉ muốn chết đi và muốn nàng nghe thấy bài hát trước khi chết
của ta. Mẹ ta đã âu yếm chiều chuộng ta như thế nào vào hồi thơ ấu. Nơi bố
ta đã hy sinh, bạn bè ta đã chiến đấu ra sao trong trận đánh đẫm máu. Ta đã
cởi mở tâm hồn với những Chúa Trời nào trong cơn hứng khởi trong trắng
và vô tư. Liệu ta có bao giờ nghĩ xem việc con người ra đời là gì không.
Liệu ta có bao giờ nghĩ rằng cái chết luôn luôn đi bên ta khi ta còn thở, còn
sau khi chết đi thì không có cái chết nữa. Nhưng cuộc sống thì cao hơn cái
chết. Không có hiện tượng gì trên đời cao hơn cuộc sống. Bởi vậy, đừng có
phạm lỗi giết người, song nếu kẻ thù xâm lấn đất nước thì hãy bảo vệ đất
nước. Hãy giữ gìn danh dự của người yêu như mảnh đất quê hương. Liệu ta
có biết rằng có sự xa cách, và xa cách bao giờ cũng nặng nề như chất quả
