1
Lối vào tu viện Mariabronn phải qua một cái cửa cuốn, mỗi bên xây hai cột
trụ, trông thẳng ra một cây hạt dẻ gai lấy giống ở phương Nam, ngày xưa
một người đi hành hương đã mang từ Rome về; bây giờ cây hạt dẻ là một
cây cổ thụ rất lớn đứng sừng sững ở bên đường. Ngọn cây tròn như cái tán
rộng che cả phía trên con đường như một bàn tay từ ái; gió thổi qua lá, cây
cổ thụ như căng phồng ngực để thở. Về mùa xuân, cây cỏ quanh vùng đã
đâm chồi xanh mởn, cả những cây hồ đào trong nhà tu lá cũng đã úa đỏ rồi
mà lá cây hạt dẻ vẫn còn xanh tươi. Rồi đến những tháng đêm ngắn ngày
dài, cây trổ những bông kỳ lạ, trắng hay xanh mờ tua tủa ra ngoài chòm lá.
Ngửi mùi hoa hắc và nồng ấy, biết bao ký ức đã trỗi dậy, biết bao trái tim đã
thắt lại. Đến tháng mười, khi trái cây và nho đã hái xong thì vòm lá vàng cây
hạt dẻ dưới gió mùa thu để rụng hạt đầy gai nhọn. Con nít trong tu viện
tranh nhau lượm, cha Grégoire, phụ tá bề trên, quê ở xứ La Tinh, đem hạt dẻ
về nướng trong lò sưởi. Cây cổ thụ đẹp đẽ kỳ lạ, lòng đầy từ ái, vươn những
cành lá uốn lượn trên tu viện; người khách trọ ấy từ một thủy thổ xa lạ đến
đây cho nên yếu chịu rét, người khách trọ ấy có những dây liên lạc bí hiểm
với những cột đá ong ở cửa vào, với nét trang hoàng ở cửa tò vò, với phiến
tường, hàng cột: dân miền ấy thấy cây cổ thụ lấy làm bỡ ngỡ, nhưng nó
được người Pháp và người xứ La Tinh yêu mến lắm.
Biết bao thế hệ học sinh đã đi dưới bóng cây xứ lạ ấy đến tu viện, cắp sách
trên tay, chúng cười nói, vui đùa; tùy theo mùa nóng hay lạnh chúng đi đất
hay đi giày, miệng ngậm cái hoa, răng cắn hạt dẻ, hay tay cầm một nắm
tuyết. Rồi lại thêm những đứa khác đến. Một vài năm sau chỉ còn lại những
bộ mặt mới, phần nhiều giống nhau: những đứa trẻ tóc vàng và quăn. Có
người ở lại nhà tu tập sự rồi trở nên thầy dòng, xuống tóc, mang áo thầy tu,
đọc sách, dạy học; có người trở về với cha mẹ ở nơi lầu các, cửa tiệm bán
hàng hay nhà làm công nghệ, họ ra sống ngoài đời với nghề nghiệp, với thú
vui của họ, đôi khi tình cờ trở lại tu viện chơi. Họ trở thành người lớn, đem
con lại cho học nhà tu, họ vui vẻ ngước nhìn cây hạt dẻ với bao kỷ niệm xa
xưa rồi lại đi biệt tích. Trong các phòng và các sảnh của nhà tu, giữa đường
