Chúng ta ngập trong số liệu thống kê hằng ngày – và đơn giản là
chúng ta chấp nhận chúng là sự thật. Nhưng chỉ vì chúng có vẻ có căn
cứ không có nghĩa là chúng chính xác – chúng có thể lệch lạc, một
chiều hoặc dối trá hoàn toàn.
Vậy điều đó có nghĩa là tất cả các thống kê đều sai? Tất nhiên là
không. Nhiệm vụ ở đây là lắng nghe nghiêm túc, giữ thái độ hoài nghi
đúng mực, và rút ra những kết luận của riêng bạn.
Dưới đây là vài mẹo để phát hiện ra những thống kê sai lạc:
Kiểm tra việc tính toán. Trước khi khảo sát các dữ kiện, hãy chỉ nhìn vào
các con số. Nghe có vẻ điên rồ, nhưng thỉnh thoảng phần trăm trên biểu đồ
hoặc đồ thị cộng vào lớn hơn (hoặc nhỏ hơn) 100% – và không ai chú ý cả.
Sử dụng hệ thống ra-da cảnh báo “điều xấu” của bạn. Nhờ có Internet,
có hàng loạt số liệu thống kê được tạo ra trôi nổi khắp nơi. Vì vậy, nếu một
thống kê có vẻ đáng ngờ, thì có thể là như vậy đấy. Hãy để ý các con số;
các thống kê sai lạc thường có vẻ chính xác chỉ vì chúng ta muốn vậy.
Hãy tự hỏi bản thân xem có điều gì bị bỏ qua không. Thật dễ tạo ra nửa
sự thật đầy thuyết phục bằng cách chọn ra những thông tin đúng thời điểm
phù hợp với một chương trình nào đó (xem
).
Colgate từng quảng cáo rằng 80% nha sĩ khuyên dùng kem đánh răng của
họ. Ngầm ý trong đó là 20% nha sĩ khuyên dùng bất cứ loại nào khác.
Nhưng thực tế, các bác sĩ được khảo sát cho phép sử dụng một số nhãn hiệu
khác nữa chứ không chỉ một – điều mà Colgate “quên” không nói tới.
Cân nhắc nguồn. Số liệu thống kê có thể bị thao túng để chứng minh điều
gì đó, vì vậy một trong những điều đầu tiên phải kiểm tra là ai đưa ra thông
tin, và họ đang cố gắng chứng minh điều gì? Ví dụ, các thống kê về hút
