(Nhập-môn thực-loại) : có mấy loại có vằn, không vằn, nhớn, nhỏ, lại
có loại vàng nâu, công dụng đều như nhau, cưu xanh, chủ an 5 tạng, giúp
hơi sức bổ hư hao, làm hút mủ, máu, chữa ung thư nhọt độc, mạch lươn nhọt
rò. Huyết ban-cưu uống nóng, giải được độc ở sâu. Phân ban-cưu cùng dạ-
minh-sa tán nhỏ thổi vào tai, chữa tai đau ra mủ, và trong tai có tiếng kêu
(cưu-phẩn-hoàn) phân chim cưu rừng sao hơi vàng, một lạng, sạ-hương,
bạch-truật đều một phân, xích-thược và thanh-mộc-hương đều 5. đ. cân, sài-
hồ 3 phân huyền-hồ-sách 1 lạng, tán nhỏ, mỗi bận 1.đ.c uống với rượu hơi
nóng, trị bệnh đới-hạ (khí-hư) hễ mủ hết thì uống thuốc bổ khác.
(Đông-y) : ban-cưu tức là ban-tiêu, thứ có vằn, thứ không vằn, thứ sắc
gio, xuân-phân thì hóa sắc nâu vàng, thu-phân thì hóa ban-tiêu có vằn đốm.
68. Bán-hạ
半夏
(Tham-khảo) : nửa mùa hạ sinh, nên gọi là bán-hạ.
(Hòa-hán) : có tên gọi thị-cô chĩ-mao-ấp lại có tên thủ-điền, thủy-ngọc,
hào-cô, sản ở Hồ-bắc Kinh-châu là chính tốt, thứ là Hồ-nam, Vân-nam, An-
huy, sản ở bắc Việt-nam, có tên là hạ-châu hạt to, sản ở Nhật-bản rất nhiều,
bán cả sang Tàu và miền Đông-Á. Cây bán-hạ giồng bằng củ, tháng xuân ở
củ mọc 2, 3 mầm, trên mầm có 3 lá con, sắc xanh nhạt tựa lá tre, có giống
mọc ở Giang-nam thì lá giống thược-dược, cuống lá là cái bẹ ăn liền với củ,
đến mùa hạ thì nẩy cành khác, trên đầu cành nở cái bọc, bên ngoài bẹ xanh
màu lục, trong màu tía thẫm, có khe vỡ tựa cái thìa, ở trong hai nhụy đực và
cái, đỉnh vút trục hoa dài như đuôi chuột, mọc cao hẳn ra ngoài bọc, củ sắc
trắng, to như đầu ngón tay, bên trong có chất như phấn nhỏ mứt, sắc trắng,
khí vị đều hòa hoãn, tháng 5 lấy thì rỗng và xốp, tháng 8 lấy thì đặc và chắc,
còn một giống nữa tên là bạch-bạng-kỷ-tử, giống hệt như bán-hạ, nhưng
nhấm thấy chua là của giả, gần đây bán-hạ ở ngoài mang vào, nhiều của giả,
không hiểu người ta lấy thứ gì làm giả, trông giống lắm, nếu uống nhầm
phải rất có hại, nam-tinh hạnh nhỏ cũng giống bán-hạ, nhưng nếu nam-tinh
thì củ nào cũng lệch, sản ở triết-giang mọc ở gần hồ, đầm gọi là bán-hạ mắt-
dê củ tròn mà trắng, sản ở Hành-châu, cuống bằng hạt tròn, sắc trắng chất
