cứng và đanh, hạt càng lớn càng tốt, sản ở Cù-châu, Nghiêm-châu, củ hơi
lệch cuống lõm vào, sắc trắng hơi vàng, sản ở Giang-nam thì hạt nhỏ, ở
Giang-bắc thì giống cái mũ, sản ở Tứ-xuyên hạt tròn lớn sắc trắng, chất nhẹ
và xốp trong có gân, gặp nước trương to mà rữa ra, đều là hàng xấu cả, bán-
hạ chỉ cần chất mịn trắng tròn, là hơn cả. Tính : cay, bình, có độc. Hiệu-
năng : táo thấp, hóa đờm, giáng nghịch-khí khỏi nôn, bán-hạ ở dạ-dày
không có tác dụng gì, vào đến ruột thì làm máu chỗ chia tân dịch ở trong
ruột, cùng với chất dịch-hóa, luồn vào mạch máu làm cho tinh thần bốc dậy,
đồng thời huyết dịch tuần-hoàn được mau chóng, và giúp cho bộ hô-hấp ở
phổi được điều hòa, đờm, rãi tống ra dễ dàng, cho nên làm thuốc chấn tĩnh
ho, nghịch. Chủ : thương-hàn, nóng, lạnh, dưới tim cùng, ngực đầy tức ho
chội, đầu mắt hoa, sưng và đau yết-hầu (cuống họng) bụng sôi mé dưới, chỉ
mồ hôi, tiêu đờm nhiệt kết tắc ở màng ngực và lồng ngực, dưới tim đau dữ,
cứng bĩ, ho gió, tiêu ung nhọt và chỗ đau, chữa bệnh người vàng và khô héo,
đọa thai, làm tươi đẹp nhan sắc. Chế pháp : bán-hạ ngâm và rửa nước nóng
10 lần cho hết chất nhờn, hay lấy nước gừng, nước phèn ngâm rửa rồi phơi
khô, giã nhỏ lấy nước gừng hay trúc-lịch, đóng bánh từng gói là bán-hạ
khúc.
(Lãn-ông thổ bộ) : bán-hạ vị cay đắng, ôn, bình, có độc, trầm mà giáng
âm ở trong dương (đởm) và vào kinh thủ thiếu-âm (tâm). Chủ : ăn rồi nôn,
chứng phản-vị tiêu đờm lạnh, trong ruột trong bụng, tan khí nghịch trừ nôn
ọe, mở khí kết phát ra âm-thanh, chỉ đi tả, liễm mồ hôi tim, là thuốc chữa
bệnh đờm huyết, váng đầu nhứt đầu, thương-hàn uống phải lạnh, thương
phổi bị ho và làm tiêu chỗ sưng nhọt, mụn cơm, mụn ruồi, và khí, sắc hư
người vàng, lại chữa thương-hàn, nóng lạnh, sốt rét, dưới tim cứng đầy và
sôi bụng, cùng với hoàng-liên, hoàng-cầm trị đờm hỏa đờm đen, đờm già
đặc như keo, cùng với khương và phụ-tử trị đờm hàn, đờm xanh, đờm ướt,
đờm trắng, cùng với nam-tinh, tạo-giác, trị bệnh đờm âm đau 2 nách, cùng
với trần-bì, bạch-truật, trị chợt trúng phong, phong đờm. Kỵ : những chứng
huyết, chứng mồ-hôi, chứng khát, chứng đờm âm-hư và đàn bà có thai
không nên dùng, đàn bà có thai và người hư-chứng nên dùng bánh bán-hạ
chế rồi, thì đỡ tổn huyết đọa thai. Phép chế : hãy đem bán-hạ ngâm rửa
