Chương 4
Không có bữa ăn nào miễn phí
Người Mỹ có câu: “Trong một sòng bài phé (poker) bịp bợm luôn có một
nạn nhân. Nếu bạn không biết ai là nạn nhân, thì người đó chính là bạn.”
Túi khôn của loài người
Chuyện ngày xưa kể rằng có một vị vua Hy Lạp được tiếng là thông minh,
đức độ cai quản một xứ sở thanh bình, an khang. Ông có một thư viện thu
thập cả chục ngàn cuốn sách suốt lịch sử văn minh loài người và có ước
muốn là chia sẻ những kiến thức khôn ngoan này cho trăm họ.
Ông triệu 500 nhà thông thái nhất của quốc gia và yêu cầu họ cùng nhau
ngồi xuống tóm lược mọi “tinh túy văn hóa” nhất của nhân loại vào một vài
lời dễ hiểu (thay vì một thư viện sách) để mọi người dân cùng thấm thía
đạo của trời và của người. Sau hơn một tháng, 500 nhà thông thái đưa lên
một văn bản 5 trang là công trình tóm lược. Vị vua thấy vẫn còn quá phức
tạp, dân thường không ai có thể thấm nhuần được tư tưởng kiểu này. Sau đó
là một tóm lược còn 3 trang, rồi 1 trang rồi 1 phân đoạn. Nhưng vị vua vẫn
không vừa ý. Cuối cùng ông cười hả hê khi vị đại diện trao cho ông cái túi
khôn ngoan của nhân loại trong một câu văn độc nhất: “Không có bữa ăn
nào miễn phí cả” (there is no free meal).
Đây là một thực tế hiển nhiên mà con người thời đồ đá cách đây 10 ngàn
năm hiểu rất rõ. Ngày nào mà không săn được con mồi nào đem về hang
động, là ngày đó gia đình phải đói. Rồi loài người tiến hóa thành cộng đồng
văn minh hơn, tổ chức những xã hội có tầng lớp và phân chia công tác theo
khả năng của từng người. Xã hội mới đẻ ra một tầng lớp lãnh đạo có đầu óc
và tham vọng.
