tranh luận cũng vô ích và để tránh phải nói về những điều mình yêu
thích trước mặt một kẻ không thể hiểu chúng, cụ giấu cuốn Hồi ký của
Madame de Beausergent bằng cách đặt chiếc xắc tay của mình lên trốc.
Hễ gặp Françoise vào cái thời điểm (mà bác gọi là “giờ ngọ”) lúc bác
đi xuống “phòng ăn gia nhân”, đầu chụp chiếc mũ mềm xinh xắn, và
bao bọc trong tình cảm quý trọng của mọi người, Madame de
Villeparisis thường giữ bác lại hỏi thăm chúng tôi. Và sau đó Françoise
chuyển lời của bà hầu tước: “Bà ấy bảo: Bác cho tôi gửi lời chào đến
hai bà cháu nhé”, bắt chước giọng Madame de Villeparisis, nghĩ rằng
mình đã truyền đạt nguyên văn lời của bà ta, trong khi đã bóp méo
chúng không kém gì Platon bóp méo lời của Socrate, hay Thánh Jean
bóp méo lời của Chúa Jésus. Dĩ nhiên Françoise rất xúc động vì những
quan tâm ấy. Cùng lắm bác chỉ không tin bà tôi khi cụ cam đoan rằng
Madame de Villeparisis dạo xưa đẹp mê hồn, bác nghĩ là cụ nói dối vì
lợi ích giai cấp: những người giàu bao giờ chả bênh nhau. Quả là chỉ
còn sót lại le lói những dư tàn mà từ đó, nếu không phải là nghệ sĩ, thì
khó lòng hình dung lại vẻ đẹp đã tàn. Vì muốn hiểu một bà già đã có
thời xinh đẹp nhường nào, thì không chỉ cần nhìn, mà còn phải biết
diễn dịch từng nét nữa.
“Chắc có lúc bà sẽ phải hỏi lại Madame de Villeparisis xem bà có
nhầm không khi nghĩ rằng bà ấy có chút quan hệ họ hàng gì đó với
cánh nhà De Guermantes”, bà tôi bảo tôi, và cái ý đó khiến tôi không
khỏi bất bình. Làm sao tôi có thể tin rằng hai cái tên họ tộc ấy - hai cái
tên họ tộc đã đi vào trong tôi theo hai cách khác hẳn nhau, một cái qua
lối cửa thấp hèn và nhục nhã của trải nghiệm thực tế, và cái kia qua lối
cửa vàng son của tưởng tượng - lại có chung một nguồn gốc?
Từ mấy hôm nay, người ta thường thấy một phụ nữ đẹp, cao lớn, tóc
hung, mũi hơi thô, diễu qua trong một đoàn xe ngựa tùy tùng tráng lệ:
quận chúa xứ Luxembourg về nghỉ vài tuần ở vùng này. Chiếc xe mui
gập của bà dừng lại trước khách sạn, một gã hầu chạy bộ được phái đến
nói gì đó với viên quản lý, quay về xe, mang trở lại những trái cây tuyệt
