tên ông, nhân cách ông, và khi thấy ông, họ thường phải dằn lòng dẹp
một thoáng ý muốn chào hỏi ông. Những người trong xã hội giao tế có
thể quen biết những người tài năng, độc đáo, mời họ đến tiệc tùng,
nhưng không vì thế mà hiểu họ hơn. Nhưng khi ta đã sống ít lâu trong
xã hội giao tế, thì sự ngu ngốc của những người trong giới đó khiến ta
quá ư mong muốn được sống trong những môi trường âm thầm ở đó
người ta chỉ biết nhau “mà không quen”, ở đó người ta dễ dàng nhìn ra
sự thông minh vì đã quá ư chờ đợi nó. Tôi sẽ nhận ra điều ấy khi nói về
Bergotte. Ông Bloch không phải là người duy nhất thành công tại nhà
mình. Anh bạn học của tôi càng thành công hơn bên các cô em gái mà
anh ta không ngừng gắt gỏng trong khi cắm mặt vào đĩa thức ăn, do vậy
khiến họ cười chảy nước mắt. Họ cũng đã chọn theo cái biệt ngữ của
ông anh mà họ nói thông thạo như thể nó là ngôn ngữ bắt buộc và duy
nhất mà những người thông minh có thể sử dụng. Khi chúng tôi tới, cô
lớn bảo một trong các cô em: “Em đi báo cho ông bố thận trọng và bà
mẹ tôn kính của chúng ta đi.” - “Này lũ nữ cẩu, Bloch nói với họ, anh
giới thiệu với mấy em kị sĩ Saint-Loup, người phóng lao như tia chóp,
từ Doncier tới thăm vài ngày, Doncier vùng có những ngôi nhà đá nhẵn
và ê hề ngựa.” Vì là người vừa có học vừa thô phàm, anh ta quen lệ
thường kết thúc bài diễn từ của mình bằng một câu đùa kém hào hùng
hơn: “Này, khép cái áo cánh có khuy cài đẹp của các cô lại một tí, làm
gì mà rộn cả lên thế? Dù sao đây đâu phải bố tôi
!” Thế là các cô tiểu
thư Bloch cười lăn cười lóc. Tôi nói với Bloch là anh ta đã cho tôi biết
bao niềm vui khi khuyên tôi đọc Bergotte, tác giả tôi yêu thích.
Ông Bloch-bố, vốn chỉ biết Bergotte từ xa và về cuộc đời của nhà
văn này qua những câu chuyện vỉa hè, có một cách làm quen cũng gián
tiếp như thể với các tác phẩm của nhà văn nhờ những nhận định có vẻ
là văn học. Ông sống trong thế giới của những “suýt-soát-gần-tới” ở đó
người ta chào sượt vào khoảng không, nhận định trên cơ sở giả tạo. Ở
đây sự thiếu chính xác, năng lực bất túc không làm giảm sự tự tin, mà
trái lại. Lòng tự ái tác động như một sự tốt lành: bởi chưng ít ai có được
