“thông minh” của những họa sĩ có nhiệm vụ minh họa kinh Phúc âm
hoặc Ngàn lẻ một đêm lại nghĩ đến nơi chốn diễn ra câu chuyện và gán
cho Thánh Pierre hay Ali-Baba chính cái diện mạo của nhân vật “tai to
mặt lớn” nhất của Balbec. Bloch giới thiệu tôi với các em gái mà anh ta
bắt câm miệng một cách thô bạo nhất còn các cô này thì ngưỡng mộ
Bloch như thần tượng, hễ thấy ông anh hé ra nửa lời dí dỏm là phá lên
cười tán thưởng. Thành thử xem ra, cũng như và có lẽ còn hơn cả mọi
môi trường khác, cộng đồng này chắc phải chứa nhiều điều thú vị,
nhiều cái hay, cái tốt. Nhưng muốn cảm nhận chúng thì phải thâm nhập
vào cộng đồng ấy. Vậy mà người ta lại không ưa nó, nó cảm thấy thế,
nhìn thấy ở thái độ ấy bằng chứng của một chủ nghĩa bài Do Thái mà
nó phải cụm lại thành một đội dày đặc, khép kín để đương đầu, khiến
chẳng ai nghĩ đến chuyện len lách vào.
Còn về cách phát âm “lift” thành “laïft”, nó chẳng làm tôi ngạc nhiên
vì mấy hôm trước, khi Bloch hỏi tại sao tôi đến Balbec (trong khi, trái
lại, gã thấy việc bản thân mình có mặt ở đó là điều hoàn toàn tự nhiên),
phải chăng với “hy vọng kiếm được những mối quan hệ tốt” và được
tôi trả lời rằng chuyến đi này đáp ứng một trong những nguyện vọng ấp
ủ lâu ngày nhất của tôi, tuy không sâu sắc bằng nỗi khát khao được tới
Venise, gã đã nói: “Phải, dĩ nhiên rồi, vừa uống nước quả với người
đẹp, vừa giả vờ đọc Stones of Venaïce
trong những tác giả buồn tẻ nhất trên đời.” Hiển nhiên là Bloch tưởng ở
bên Anh, chẳng những tất cả các cá nhân nam giới đều là lord, mà tất
cả những chữ “i” đều đọc là “ai”. Còn người bạn mới Saint-Loup của
tôi thì coi cái lỗi phát âm ấy chẳng có gì là nghiêm trọng vì anh chủ yếu
nhìn thấy ở đó sự thiếu vắng những khái niệm có thể gọi là phù hoa, mà
anh vừa sở hữu vừa khinh thường. Nhưng sợ rằng Bloch một ngày kia,
khi biết người Anh đọc là “Venice” chứ không phải “Venaïce”, rằng
Ruskin không phải là lord, chột dạ nhớ lại, ngỡ lúc ấy Robert có thể
cho mình là lố bịch, anh cảm thấy mình có lỗi như thể anh đã thiếu độ
lượng, đức tính mà thực ra anh có thừa, và do vậy, sự hổ thẹn lẽ ra phải
khiến Bloch đỏ mặt khi, một hôm nào đó, phát hiện ra sai lầm của
