- Ngoài các trí tuệ mẫn tiệp ấy, Nguyễn Hiền còn có khiếu năng quý
giá nào khác không? - vua hỏi.
- Tâu hoàng thượng, ban nãy hoàng thượng có nhắc đến chuyện thả
diều, chẳng hay hoàng thượng hỏi vui hay đã có ai tâu báo về việc này
không ạ?
- Có chuyện đó thật à? - Vua hỏi với tất cả sự tò mò.
- Tâu bệ hạ, trạng Hiền rất ham chơi diều. Nhưng diều của ông khác
lắm so với diều của thiên hạ. Diều của ông hai cánh dài tới mười hai sải tay.
Một bộ năm chiếc sáo do chính tay ông khoét, gọt. Dây diều được chế từ
các thân tre bánh tẻ. Con diều to thế mà lên cao nom chỉ còn bằng hai chiếc
quạt mo. Và bộ sáo ngũ âm réo rắt đủ các cung bậc, nghe như một thứ nhạc
tiên thổi từ trời cao vọng xuống.
Tâu bệ hạ, đây là một cách tìm tòi của trạng Hiền vượt ra ngoài sự
ham thích của tuổi thơ. Bởi thần còn thấy trạng Hiền hay lui tới Cục chử
tác
[11]
xem xét cách làm, cách chế tác các đồ vật như đồ sứ, đồ đồng, đồ
gỗ. Chính trạng Hiền đã dạy cho các nhà chế tác cách pha nấu các loại kim
khí để có một thứ kim khí mới đẹp hơn, bền hơn, dễ chế tác hơn mà cũng rẻ
hơn. Hoặc làm cho họ các mẫu mã, men màu của các đồ sành sứ mà bên
Cục chử tác trước đó chưa có một ai nghĩ ra và làm được.
- Chính mắt khanh đã chứng kiến các điều đó chứ? - Vua hỏi.
- Tâu bệ hạ, thần chỉ dám tâu báo các điều thần đã tận mắt nhìn thấy.
Vẻ mãn nguyện, vua Thái tông nói trước triều quan:
- Quả là trời ban cho Đại Việt ta nhiều người tài. Nhưng trời cũng thử
ta đấy. Nếu như cái khoa thi năm Đinh Mùi ấy, khi ba vị tam khôi là ba cậu
bé xuất hiện mà ta không nhận, thử hỏi trời có lấy đi không. Cho nên một
nước muốn có nhiều người tài đức thì ngay cả người quân trưởng cũng
không được phép kiêu ngạo, tùy tiện thậm chí phải nhún mình mời gọi họ,
tôn quý họ. Người tài là vật quý hiếm nên thời nào cũng ít, vì vậy phải biết
trân trọng. Ngay các khanh cũng là những người tài, mỗi người mỗi vẻ
khiến bộ máy của ta có sức mạnh. Mỗi người có một chút tài riêng phải giữ
