không được mua bán, cầm cố hoặc gán nợ. Việc giao ruộng cho các điền tốt
phải hoàn tất trước tháng ba, tháng tư để họ còn kịp làm vụ mùa vào tháng
năm, tháng sáu. Ngừng giây lát, vua lại dụ: - Mỗi làng xã tùy theo số dân
đinh phải dành lại cho họ từ ba đến năm mẫu học điền.
Sau các việc đê điều, vua lại hỏi sang việc học.
Quan tri Quốc tử viện tâu việc dựng nhà quốc học viện đã xong. Quan
Quốc tử giám Tế tửu tâu hiện có hơn một trăm người gồm con cái các bậc
tôn thất, con cái các bậc đại thần đang theo học.
Nhân đó vua dụ rằng:
- Người giỏi, người tài không chỉ gồm có con cái trong hoàng gia,
hoàng tộc và các quan lớn đầu triều. Mà người tài nằm rải rác trong thiên
hạ. Nay đã có nhà học, có người dạy, vậy Quốc tử viện nên cử người về các
lộ kén lấy người tài cho về kinh sư học tập. Ai có thực tài mà lâm cảnh
nghèo thì nhà nước nuôi cho ăn học thành tài. Như sực nhớ ra điều gì, vua
vội hỏi:
- Khoa thi năm Đinh Mùi (1247) tam khôi đệ nhất giáp thuộc về ba
cậu bé. Vậy chớ những người ấy hiện nay ở đâu, họ làm gì và có đúng là họ
giỏi thật không?
Quốc tử giám Tế tửu bèn thưa:
- Tâu bệ hạ, ngày đó vì các vị tam khôi còn nhỏ tuổi nên triều đình
chưa bổ dụng mà đưa về Quốc học viện cho các vị tu chính thêm học thức,
kiến văn, bởi bên đó có nhà tàng thư, các sách về Tam giáo
[9]
, Cửu lưu
[10]
không thiếu một sách gì. Các vị vẫn chăm chỉ kê cứu nội ngoại điển tỏ lộ là
bậc thiên tài, thần đã đưa các vị vào trợ giảng, các nho sinh đều tỏ lòng mến
mộ và kính phục lắm ạ. Tâu bệ hạ, vị trạng nguyên Nguyễn Hiền nay đã hai
mươi tuổi, bảng nhãn Lê Văn Hưu hai mươi tư tuổi, thám hoa lang Đặng
Ma La hai mươi mốt tuổi. Xem ra các vị đều đã trưởng thành và tài năng
thiên hướng đều đã hiển lộ.
- Vậy chớ họ có thiên hướng gì, khanh nói rõ ra.
