Tối hôm ấy, Bác gọi tôi lên báo cáo tình hình ra sao.
Tôi nói : “Tình hình có gì đâu mà báo cáo. Tôi đến nhà kiều
bào ở bến đò Mục-da-han. Chỗ ấy có độ ba mươi gia đình,
có một cái đền thờ ông Trần Hưng Đạo nữa. Kiều bào sinh
sống bằng đủ mọi nghề: đưa đò ngang, làm hàng xáo, làm
thịt lợn bán. Một số làm thợ mộc, một số làm thợ nề. Cũng
có một số thanh niên chừng vài mươi người, một số thiếu
nữ độ năm bảy người. Phần đông nghèo khổ, chỉ có hai nhà
sống hơi được đầy đủ một chút”.
Tôi ngừng một lúc, rồi lắc đầu chán nản nói tiếp: “ Nói đến
cách mạng ở đó thì khó khăn lắm. Ngoài chợ, phụ nữ đã nổi
tiếng là chửi nhau giỏi, ngày nào cũng tranh giành mua
bán, đánh nhau. Đàn ông đi làm về, chiều chiều người nào
cũng uống rượu say túy lúy. Bỏ bát đũa xuống, là mò đi tập
hợp nhau đánh bài, đánh ít-xì, sát phạt nhau canh đỏ canh
đen. Rượu chán, bạc chán, còn lên đồng ở đền Trần Hưng
Đạo nữa. Thanh niên cũng thế, cũng cầu cúng, cũng đánh
bạc, rồi lại trai gái.
Một chỗ như thế, làm sao mà tuyên truyền vận động cách
mạng được !”
Tôi vừa dứt lời, Bác Chín nói ngay :
- À thế được rồi. Thôi về nghỉ đi, mai hãy hay.
- Tình hình như thế thì được cái gì ? – Tôi hỏi lại Bác.
Bác Chín cười :
- Được lắm chứ, được cái anh nói đó.
