Bác ngoài giờ họp thường gọi từng đại biểu các xứ ra một
chỗ riêng hỏi chuyện. Tôi được Bác hỏi đến hai ba lần, Bác
hỏi tôi về sinh hoạt của nhân dân, chính sách áp bức bóc lột
của Nhật, Pháp. Tôi báo cáo lại với Bác về tình cảnh của
đồng bào ta, từ khi chiến tranh xảy ra, nhất là từ khi Nhật
vào, lại càng bị đế quốc bòn rút thậm tệ. Nào là chính sách
vơ vét thóc lúa của Pháp, nào là những chuyện cướp bóc
của Nhật và gần đây nhất, những vụ đuổi dân chiếm đất
làm sân bay, trại lính. Câu chuyện lính Nhật hành hạ đồng
bào ta ở Gia Lâm mà hồi ấy bà con ta ai nghe đến cũng
phải chau mày uất giận : có một cụ già bị giặc Nhật nó nghi
là ăn cắp, nó đem cụ buộc vào ngựa rồi thúc ngựa kéo lồng
lên. Người bị ngựa kéo tắc thở mà chết. Giống phát xít dã
man đến thế là cùng, Bác ngồi trên một mỏm đá, nghe tôi
kể ứa nước mắt, kéo vạt áo chàm lên lau trên gò má, khiến
tôi cũng không sao cầm nước mắt được. Có lần thì Bác hỏi
đến lực lượng của phong trào, tình hình tổ chức quần
chúng, tình cảnh sinh hoạt của cán bộ, nhất là cách đi lại
hoạt động phòng gian bảo mật của cán bộ ta. Bác hỏi rất
cặn kẽ tỉ mỉ. Qua lời Bác hỏi, tôi cảm thấy lòng Bác thương
yêu nồng nàn đồng bào, đồng chí, quan tâm tha thiết đến
đời sống của đồng bào và đồng chí ta. Hỏi xong, Bác lại góp
ý kiến về kinh nghiệm công tác cụ thể.
Được đến dự hội nghị, trong đầu óc tôi, nhiều vấn đề được
sáng tỏ. Đến khi Bác nói kết thúc hội nghị, nhận thức của
tôi lại càng như có nắng mới tràn vào. Nghe Bác nói, từ khe
rừng Pắc Bó âm thầm, tôi nhìn thấy rõ tiền đồ tươi tắn của
cách mạng nước ta và cách mạng thế giới. Điều Bác nói,
ngày nay đã thành sự thật, rõ như ban ngày, đối với tôi lúc
ấy, là cả một bầu trời chân lý. Tháng 5-1940, chiến tranh
Xô-Đức chưa xảy ra, Bác đã nhận định thế nào rồi phát xít
