mực. Không bao giờ ông có một thái độ cáu kỉnh hoặc một
lời quá đáng. Ông cố gắng hỏi để hiểu biết các vấn đề. Ông
tham gia hội “Nghệ thuật và khoa học” và hội “Những người
bạn của nghệ thuật”. Những hội này mỗi tuần tổ chức
những cuộc đi thăm viện bảo tàng, nhà máy, xưởng nghệ
thuật, nhà hát, v.v… Có những nhà chuyên môn giải thích
các vấn đề ấy.
Ông Nguyễn vào cả hội “Du lịch”, một hội đưa người ta đi
thăm nước Pháp và những nước lân cận với giá tiền rất rẻ.
Nhờ vậy mà ông Nguyễn đi thăm nhiều nơi ở Pháp, ở Ý, ở
Thụy Sĩ, ở Đức và cả Tòa thánh Va-ti-căng.
Sau mỗi chuyến đi, ông Nguyễn kể cho chúng tôi nghe cảm
tưởng của ông. Thường thường ông nói nửa đùa nửa thật:
“Trong những ngày nghỉ, không nên tiêu phí tiền bạc, mất
thì giờ ở bãi bể để nhìn những người đàn bà đi tắm, mà nên
đi dụ lịch, học hỏi được nhiều”
…Ngoài những cuộc đi xem để học, ông không thích chơi bời
gì khác.
Không phải chỉ vì thích đi du lịch mà ông nhịn ăn nhịn tiêu.
Điều đó cũng có, nhưng nhất là ông muốn biết những nước
ấy tổ chức và cai trị như thế nào.
Ông Nguyễn bắt đầu tổ chức, hoặc đúng hơn là bắt đầu học
tổ chức”
***
“…Sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất, tôi làm thợ sửa ảnh
ở Pa-ri. Hàng ngày tôi đến xưởng, chiều tối tôi tham gia các
