bấy giờ. Tôi thấy anh Nguyễn nói chuyện về Pôn Vay-ăng
Cu-tuy-ri-ê và Ray-mông Lơ-phe-vrơ mà anh đều quen biết.
Và anh hỏi tôi về hai người đó. Vì tôi cũng ở trong hội cựu
chiến binh với Cu-tuy-ri-ê và Lơ-phe-vrơ. Anh Nguyễn nhận
xét rằng Cu-tuy-ri-ê và Lơ-phe-vrơ có nhiều cảm tình với
cách mạng Nga, là những người tốt. Hồi tổ chức bầu cử
năm 1919, những người ra ứng cử trong tổ tôi hoạt động là
Ca-sanh, Cu-tuy-ri-ê, Lơ-phe-vrơ. Còn anh Nguyễn thì hoạt
động ở một quận khác bên phía tả ngạn sông Sen, nhưng
người ra ứng cử ở quận của anh không phải là người tốt.
Tuy vậy anh Nguyễn vẫn ủng hộ cho Ca-sanh, Cu-tuy-ri-ê
và Lơ-phe-vrơ. Kết quả cuộc bầu cử làm chúng tôi thất
vọng vì các ứng cử viên tiến bộ không trúng cử. Bởi vì lúc
bấy giờ Pháp là nước thắng trận, nhân dân tự nhủ: “Rồi thì
nước Đức phải nộp tiền cho chúng ta”. Trên cái tâm trạng
thắng trận ấy, người ta lợi dụng tình cảm của dân chúng và
kích động chủ nghĩa quốc gia hẹp hòi.
Hai chúng tôi ca ngợi cuộc binh biến của thủy thủ trên tàu
Pháp ở biển Hắc Hải. Anh Nguyễn tỏ ý khâm phục những
thủy thủ bị đầy đi đánh cách mạng Nga đã nổi dậy chống
lệnh trên và anh Nguyễn cho đấy là một việc rất có ý nghĩa.
Trong thời gian hoạt động với nhau chúng tôi còn bàn luận
với nhau về vấn đề văn học, nghệ thuật. Chúng tôi nói
chuyện về các nhà văn Hăng-ri Bác-buýt, Rô-manh Rô-
lăng. Rô-lăng lúc đầu theo thuyết bất bạo động như kiểu
Găng-đi, nhưng sau thay đổi quan điểm và là một văn hào
xuất sắc. Tôi biết anh Nguyễn Ái Quốc đã đọc tiểu thuyết
"Lửa” của Bác-buýt. Anh nói với tôi về Bác-buýt, về Đuy-
ha-men vừa viết xong cuốn "Văn minh”, về tất cả những
nhà văn đẻ ra trong chiến tranh. Anh Nguyễn thấy ở đó một
