Ái Quốc, tôi thấy ý kiến anh cũng giống y như ý kiến của
Lê-nin. Anh Nguyễn rất tin ở Mác-xen Ca-sanh vì anh quen
biết Mác-xen Ca-sanh nhiều hơn tôi, anh có dịp gặp gỡ Mác-
xen Ca-sanh luôn. Còn tôi, tôi chưa được gặp Mác-xen Ca-
sanh.
Thế rồi Mác-xen Ca-sanh sau chuyến đi công tác ở Mạc Tư
Khoa trở về Pa-ri, Đảng xã hội tổ chức mít tinh ở rạp xiếc
Pa-ri để nghe đoàn đại biểu đi Nga về báo cáo. Người đến
nghe nói chuyện rất đông, có tới gần một vạn, chúng tôi
cùng đi dự buổi mít tinh. Không sao chen được vào bên
trong. Mà đứng ở ngoài xa thì không nghe rõ vì hồi ấy chưa
có hệ thống phóng thanh như ngày nay. Tôi chắc anh
Nguyễn đã len vào được tới bên trong hội trường. Khi Mác-
xen Ca-sanh tới, cả biển người hát vang “Quốc tế ca” và hô
“Lê-nin muôn năm! Ca-sanh muôn năm! Ủy ban Xô-viết
muôn năm!”. Mác-xen Ca-sanh lên diễn đàn nói: “Đối với
một đảng viên xã hội lâu đời như tôi từ 30 năm nay, mơ ước
nhìn thấy một xã hội không có bóc lột thật là sung sướng
biết chừng nào. Được tới thăm nước Nga, ở đó nhân dân lao
động nắm chính quyền. Cách mạng Nga tạo ra xã hội đó đã
phải trải qua nhiều đau khổ. Chúng ta là người gây ra
những đau khổ đó vì rằng chính đạn đại bác Pháp, do công
nhân Pháp sản xuất, do công nhân xe lửa và thủy thủ Pháp
chuyên chở đang giết bộ đội của nước Cộng hòa Xô-viết
Nga”.
Tối hôm ấy, bài nói chuyện của Ca-sanh làm tôi hết sức
phấn khởi và tôi tin tưởng ở Ca-sanh là người sẽ mở cuộc
vận động gia nhập Quốc tế cộng sản. Trong các cuộc họp
chính trị người ta tranh luận rất nhiều về vấn đề Quốc tế
cộng sản. Tôi luôn luôn gặp anh Nguyễn ở những cuộc
