tranh luận đó. Bấy giờ chúng tôi hay đi họp với nhau ở mấy
nơi này: phòng họp của hội phổ biến kiến thức, phòng họp
Muy-Li-ê ở gần lâu đài Luých-xăm-bua, rạp chiếu bóng phố
Sa-tô-đo ở quận 10, hợp tác xã Ben-lin-loa-dư ở quận 20,
hợp tác xã Lê-ga-li-te ở phố Săm-bờ-rơ-ê Mơ-dơ. Tôi thấy
anh Nguyễn mấy lần đứng dậy hỏi các diễn giả về chế độ
thực dân và đề nghị mọi người không nên quên việc lên án
chủ nghĩa thực dân. Các cuộc họp lúc đó rất sôi nổi, ai nói
sai người khác đứng dậy, tranh cãi lại ngay. Anh Nguyễn có
tinh thần chiến đấu hăng hái, có tinh thần cách mạng tiến
công. Anh có một lối nói sư phạm, có lý có lẽ để thuyết
phục mọi người. Lúc đó, anh nói tiếng Pháp giỏi.
Anh có đến nhà tôi chơi. Lúc bấy giờ tôi chỉ có một căn
buồng con, nghèo khổ giữa Pa-ri. Tôi nhớ rõ hồi đó anh bàn
luận với tôi vấn đề đảng. Anh nói: một đảng cách mạng
phải là một đảng có kỷ luật. Một khi đảng đã quyết nghị,
không thể có tình trạng mỗi người làm một cách khác, mỗi
người đi một nẻo. Phải kết hợp chặt chẽ hành động của
Đảng viên với nghị quyết của Đảng. Hồi đó trong đảng xã
hội có hiện tượng trong buổi họp đảng, bí thư đảng báo cáo
mọi người thảo luận rồi ra nghị quyết, nhưng đến khi thi
hành thì không có ai làm, anh Nguyễn nói đến chuyện đó
và bảo tôi rằng đã đến lúc cần phải có một đảng mới, một
đảng trong đó không lề lối làm việc như ở nghị viện. Chúng
tôi nhận thấy tác phong, kiểu cách đấu tranh như ở nghị
viện đang là cái tệ trong sinh hoạt của Đảng xã hội và
chúng tôi bảo nhau phải kiên quyết đấu tranh chống lại cái
tệ đó.
Khi gặp nhau, hai chúng tôi còn bàn luận nhiều chuyện
khác, về tình hình thời sự, về các hoạt động chính trị thời
