nhiệt liệt người đồng chí Việt Nam có thân hình cao gầy,
khuôn mặt xương xương. Tôi nhớ rõ khung cảnh hùng tráng
của Đại hội khi đồng chí thay mặt đoàn chủ tịch ôm hôn
đồng chí Nguyễn Ái Quốc trong tiếng vỗ tay vang dậy.
Hồi ấy phòng họp Đại hội chưa có những mi-crô và hệ
thống phóng thanh tốt như ngày nay. Đại hội đã lắng nghe
đồng chí Nguyễn Ái Quốc tố cáo sự tàn bạo do thực dân
Pháp gây ra ở Đông Dương, tả lại nỗi thống khổ của 20
triệu người Việt Nam (thời đó người ta gọi là “người An
Nam”) bị đàn áp, khủng bố, bóc lột thậm tệ dưới ách đô hộ
Pháp, bị bọn thực dân dùng rượu và thuốc phiện đầu độc.
Đồng chí nêu lên vấn đề phải đấu tranh chống chủ nghĩa
thực dân Pháp. Sau đó, Gông-đơ tên đoàn chủ tịch đại hội
tuyên bố trước Đại hội “Toàn thể Đảng xã hội Pháp nhất trí
phản đối những tội ác và sự lộng quyền của bọn tư bản ở
Đông Dương”. Phải nói thêm là đồng chí Nguyễn Ái Quốc lúc
ấy nói tiếng Pháp giỏi.
Một vấn đề hết sức quan trọng được thảo luận trong Đại hội
là vấn đề Đảng xã hội Pháp có gia nhập Đệ tam Quốc tế
hay không? Lúc đó trong đảng có nhiều khuynh hướng,
những người cùng quan điểm ngồi cạnh nhau. Đồng chí
Nguyễn Ái Quốc lúc đó ngồi ở phía trái của phòng họp, nhìn
từ trên đoàn chủ tịch nhìn xuống. Bàn các đại biểu xếp theo
chiều dọc phòng họp chứ không xếp theo chiều ngang.
Đồng chí Nguyễn Ái Quốc ngồi ở dãy bàn thứ hai kể từ trái,
và ngồi cạnh đồng chí Pôn Vay-ăng Cu-tuy-ri-ê.
Người ta đưa ra trước Đại hội nhiều kiến nghị khác nhau về
vấn đề Đảng xã hội có gia nhập đệ Đệ tam Quốc tế hay
không? Có kiến nghị của Ca-sanh-Phrốt-xa do “Ủy ban đệ
