quyên giúp ít nhiều để giúp chúng tôi trả tiền in. Một xu,
một quan nhiều ít cũng tốt”.
Những người Pháp, nhất là hạng nghèo và hạng trung
thường có lòng rộng rãi. Và luôn luôn ông Nguyễn có thể
thu đủ tiền để trả những khoản phí tổn về báo và đôi khi
còn có dư nữa. Việc xuất bản tở “Người cùng khổ” là một vố
đánh vào bọn thực dân. Lập tức có nhiều lệnh cấm không
cho tờ báo đó vào các thuộc địa.
Nhưng ông Nguyễn không chịu thua. Ông nhờ những thủy
thủ có cảm tình chuyền báo đi các thuộc địa. Và dùng nhiều
cách bí mật khác.
Những người lao động Việt Nam ở Pa-ri và ở các tỉnh mặc
dầu số lớn không biết đọc, cũng bí mật gửi tiền quyên cho
báo.
Phần lớn những sinh viên Việt Nam ở Pa-ri sợ tờ “Người
cùng khổ” và ông Nguyễn, như người ta sợ thú rừng, không
phải vì họ ghét – nhiều người thầm lén đọc báo “Người cùng
khổ” – nhưng vì họ sợ liên lụy. Từ ngày có những yêu sách
Việt Nam, rồi đến việc thành lập Hội liên hiệp thuộc địa, rồi
đến việc xuất bản tờ “Người cùng khổ” các sinh viên thuộc
địa bị kiểm soát nghiêm ngặt.
Một hôm, một người con trai của Bùi Quang Chiêu đến tòa
báo, đặt lên bàn 5 quan, và nói: “quyên cho báo” rồi chạy
biến ngay như bị ma đuổi.
Cố nhiên, ở các thuộc địa, nhất là Đông Dương, ai đọc báo
“Người cùng khổ” đều bị bắt. Mặc dầu tất cả những sự khó
