Lời giới thiệu
T
ađêus Đôuenga Môxtôvich (Tadeusz Dolega Mostowicz, 1898 - 1939) là
nhà văn xuất sắc của nền văn học Ba Lan thời cận đại. Ông là tác giả của
những tiểu thuyết tâm lý xã hội theo khuynh hướng tình cảm rất được ưa
chuộng (Thầy lang, Giáo sư Vintrurơ), nhưng nổi tiếng nhất với các tác
phẩm hiện thực phê phán đặc sắc: Đường công danh của Nikôđem Đyzma.
Hoạt động văn học trong cuộc đời ngắn ngủi nhưng đầy hấp dẫn của
T.Đôuenga Môxtôvich diễn ra trùng với thời kỳ hai mươi năm tồn tại và
phát triển của nước Ba Lan tư sản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1919 -
1939), trong bối cảnh đất nước vừa giành lại được độc lập sau hàng thế kỷ
bị các thế lực đế quốc chia cắt, xâu xé, hoàn toàn bị xóa tên trên bản đồ thế
giới, để rồi chẳng mấy chốc lại rơi vào nanh vuốt của bè lũ phát xít Đức.
Chính thời kỳ giai cấp tư sản dân tộc non yếu được nắm tay lái con thuyền
quốc gia vừa bị lọt vào cái “mắt bão” - vùng tạm thời yên tĩnh giữa những
cơn bão táp hung bạo trên toàn thế giới, song không thiếu những rối ren
phức tạp trong nước - là thời kỳ thuận lợi cho chủ nghĩa cơ hội phát triển,
thời kỳ những nghịch cảnh, những đảo lộn xã hội diễn ra liên tiếp, tập trung
và sôi động hơn bao giờ hết. Đó cũng chính là thời kỳ được T.Đôuenga
Môxtôvich lấy làm bối cảnh cho quyển tiểu thuyết xuất sắc nhất của ông.
Đường công danh của Nikôđem Đyzma quả là hiển hách, đáng ngạc
nhiên, bởi đó gần như là cuộc hội tụ của biết bao “ngẫu nhiên may mắn,
bao “số đỏ”, đến mức khiến người đời phải chóng mặt, ngỡ ngàng. Ở
chương đầu sách, y chỉ là một anh công chức cấp thấp ở tỉnh lẻ bị mất việc,
đang lang thang tìm việc làm, túi rỗng không và chiếc dạ dày lép kẹp. Ấy
thế mà tới những trang cuối sách y đã là một triệu phú cỡ lớn, chủ một cơ
ngơi nông - công - nghiệp khổng lồ, chính khách số một của đất nước,
