làm (về Tăng Củng, coi cuối phần này) nên không lấy ông khôi nguyên mà
hạ xuống á nguyên.
Hết tang mẹ
, ông lãnh chức Chủ bạ Phúc Xương rồi làm quan luôn
ba chục năm, nhưng chìm nổi bất thường, một phần vì ông có giọng mỉa
mai, hay làm thơ châm biếm về chính trị
, nên ít người ưa; một phần vì
ông đứng vào phe cựu đảng của Tư Mã Quang, nên khi tân đảng của Vương
An Thạch lên cầm quyền (về Vương An Thạch coi ở sau) thì ông bị biếm ra
những châu quận ở ngoài.
Ông làm Thông phán ở Hàng Châu, rồi chuyển qua Mật Châu, Từ Châu,
Hồ Châu; có hồi vì chê bai tân pháp mà bị giam vào ngục, rồi biếm đi
Hoàng Châu
, làm chức Đoàn luyện phó sứ. Ở Hoàng Châu, ông cùng
các ông lão nhà quê ngao du sơn thuỷ, cất nhà ở một sườn núi phía đông
(đông pha), rồi lấy hiệu là Đông Pha cư sĩ (do đó người đời sau gọi ông là
Tô Đông Pha).
Năm 1085, vua Triết Tôn lên ngôi, Thái Hoàng Thái hậu đương chính, bỏ
chính sách của Vương An Thạch, dùng cựu đảng, ông được gọi về kinh,
nhận chức Trung thư xá nhân, rồi chức Hàn lâm học sĩ kiêm Thị độc học sĩ,
nhưng không được lâu, rồi lại bị đổi ra Hàng Châu, Dĩnh Châu, Định Châu
cũng vì tánh hay châm biếm.
Năm 1093, vua Triết Tôn mới thực cầm quyền, lại dùng tân đảng, và
hoạn đồ của ông càng trắc trở, bị biếm hai ba lần, có lần tới Quỳnh Châu
(nay là đảo Hải Nam ở ngoài khơi Bắc Việt). Sống tịch mịch, già cả mà vất
vả, phải cất lấy nhà mà ở, thuốc thang không có, đành viết sách để tiêu
khiến. Năm 1100, vua Huy Tôn lên ngôi, ông được đại xá, về lục địa, năm
sau mất ở Thường Châu.
Ông ở trong phái thủ cựu, không ưa những cải cách mạnh bạo của Vương
An Thạch, khi luận về chính trị thường giữ đạo trung hoà, không cầu gấp
thành công, cứ bình tĩnh đợi sự tình biến đổi mà đối phó. Ông viết những
bài Tần Thuỷ Hoàng luận, Thương Ưởng luận, mượn cổ mà chê kim, có ý
so sánh chính sách của Vương An Thạch với chính sách của Tần Thuỷ
