lại không nên cẩu thả, cho nên hôm nay xin trình bày đủ nguyên ủy, mong
Quân Thực may ra thứ lỗi cho.
Nhà Nho sở dĩ tranh luận nhau, phần lớn là tại vấn đề danh và thực
.
Danh và thực đã rõ ràng rồi thì sự lí trong thiên hạ có thể nắm được. Điều
mà Quân Thực muốn chỉ bảo tôi là những điều này: tôi vượt chức, tiếm
quyền; tôi cố ý sinh sự, tôi chiếm đoạt lợi của dân; tôi cự tuyệt những lời
can gián; đến nỗi thiên hạ oán giận, công kích. Tôi thì lại cho rằng: nhận
mệnh lệnh của Hoàng Thượng bàn xét về pháp luật, chế độ rồi sửa đổi nó ở
triều đình để giao lại cho các quan lại
thi hành, như vậy không phải là
vượt chức, tiếm quyền; dùng chính trị của tiên vương
để gây lợi trừ hại
cho dân, như vậy không phải là sinh sự, chỉnh lí tài chính cho thiên hạ, như
vậy không phải là chiếm đoạt lợi của dân; đả trừ tà thuyết, công kích bọn
tiểu nhân
, như vậy không phải là cự tuyệt lời can gián; còn như bị nhiều
người oán giận, chê bai thì điều đó tôi đã tiên liệu từ trước rồi. Người ta
quen với thói cẩu thả đã lâu, không phải mới một vài ngày, kẻ sĩ đại phu
đa số không lo gì đến quốc sự, chỉ mị dân, chiều thị hiếu của số đông, cho
như vậy là tốt. Hoàng thượng muốn biến đổi phong khí đó, mà tôi không
lượng số người phản đối nhiều hay ít, muốn đem tận lực ra giúp Hoàng
Thượng chống bọn họ, như vậy thì làm sao mà đại chúng chẳng nhao nhao
lên? Xưa vua Bàn Canh dời đô
, toàn dân đều oán, đâu phải chỉ riêng
hạng sĩ, đại phu ở triều đình mà thôi. Nhưng vua Bàn Canh không vì dân
chúng oán thay đổi kế hoạch; là vì ông đã xét kĩ, thấy kế hoạch đó hợp lí rồi
sau mới hành động, biết là phải mà không thấy có điều gì đáng hối hận.
Nếu Quân Thực trách tôi là ở chức đã lâu, mà không giúp Hoàng Thượng
làm được những việc lớn để ban ân đức cho dân, thì tôi xin nhận là có tội.
Còn như bảo rằng ngày nay nhất thiết không nên bày việc ra làm gì, cứ giữ
lề lối cũ thì điều đó tôi không dám biết
Không có dịp gặp mặt, tình riêng tưởng niệm khôn xiết.
NHẬN ĐỊNH
