hiểu từ nguyên do để thấy manh mối, thì tất sẽ phân biệt được rõ ràng nên
dùng hình hay lễ (giết hay khen). Tại sao vậy? (Là tại như vầy), nếu cha
Nguyên Khánh không mắc tội công, mà Sư Uẩn giết y chỉ vì oán riêng,
hăng cái khí thế quan quyền của mình (ý nói lạm dụng quyền hành mà ác
hại kẻ vô tội); mà các quan châu mục (thượng cấp của viên huyện uý Sư
Uẩn) không biết xử tội Sư Uẩn, các hình quan không biết tra vấn Sư Uẩn,
trên dưới đều mờ ám, không nghe những lời kêu gào (oan ức của Nguyên
Khánh); mà Nguyên Khánh biết coi cái thù không đội trời chung là đại
nhục, biết cho rằng gối lên cái qua là hợp lễ (mưu sự báo thù, giết Sư Uẩn
là hợp lễ), trong lòng lo tính sao cho đâm được vào kẻ bụng kẻ thù của
mình, sáng suốt mà tự chủ, dẫu chết cũng không hận, như vậy là y vừa giữ
được lễ, vừa theo được nghĩa; mà kẻ đương quyền nên có sắc thẹn, tạ lỗi
với Nguyên Khánh còn không kịp, chứ lí gì lại giết người ta?
Còn nếu như cha Nguyên Khánh quả có tội đáng giết mà Sư Uẩn giết đi,
không trái với pháp luật, thì cha Nguyên Khánh không phải là bị một viên
quan lại giết, mà là bị pháp luật giết. Nguyên Khánh có thể thù pháp luật
được không? Thù pháp luật của Thiên tử mà giết kẻ lại thi hành pháp luật,
là bội nghịch, làm càn mà phạm thượng; phải đem giết đi, để minh chính
điển chương của quốc gia, chứ có lí nào lại biểu dương cho y được?
Lại thêm trong kiến nghị (của Trần Tử Ngang) có câu: “Người ta tất có
con, con tất có cha mẹ, ai cũng vì người thân của mình mà thù lẫn nhau thì
cái loạn làm sao cứu được?” Như vậy là quá mờ ám về điển lễ. Cái mà điển
lễ gọi là thù oán đó, là oan ức trầm thống, kêu gào mà không tố cáo ở đâu
được, còn phàm mắc tội bị giết thì không gọi là thù. Đã vậy rồi mà còn nói:
“Nó giết cha tôi, tôi phải giết nó”, chẳng xét là cong hay ngay, như vậy chỉ
là ỷ thế giết cô mà thôi, sái kinh điển, trái đạo thánh hiền, chẳng là quá lắm
ư?
Theo Chu Lễ, chức Điều nhân xét xử những vụ báo thù, hễ ai giết người
mà hợp nghĩa thì gia đình người bị giết không được báo thù, nếu báo thù
thì bị tội chết. Nếu thù mà giết lại người ta thì toàn dân sẽ coi là kẻ thù
chung, chứ đâu được vì tư tình mà thù lẫn nhau? Sách Xuân Thu của Công
