Khê tuy mạc lợi ư thế, nhi thiện giám vạn loại, thanh oánh, tú triệt,
thương minh kim thạch, năng sử ngu giả hỉ tiếu quyến mộ, lạc nhi bất năng
khứ dã. Dư tuy bất hợp ư tục, diệc phả dĩ văn mặc tự ủy, thấu địch vạn vật,
lao lung bách thái, nhi vô sở tị chi. Dĩ ngu từ ca ngu khê, tắc mang nhiên
nhi bất vi; hôn nhiên nhi đồng qui, siêu hồng mông, hỗn hi di, tịch liêu nhi
mạc ngã tri dã. Ư thị tác bát ngu thi
kỉ ư khê thạch thượng.
DỊCH NGHĨA
BÀI TỰA TÁM BÀI THƠ NGU KHÊ
Ở phía nam sông Quán có một khe nước chảy qua hướng đông rồi nhập
vào sông Tiêu
. Có người bảo: “Người họ Nhiễm đã từng ở nơi này, cho
nên đặt tên cho ngòi, là ngòi Nhiễm”. Lại có người bảo: “Nước ngòi có thể
nhuộm vật được, cho nên lấy khả năng của nước mà đặt tên cho ngòi là
ngòi Nhiễm”
. Tôi vì ngu mà phạm tội, bị trích biếm tới sông Tiêu, yêu
cái ngòi đó, đi sâu vào hai ba dặm, được một chỗ cực đẹp, cất nhà ở.
Thời xưa có hang Ngu Công
, nay tôi cất nhà ở ngòi đó mà tên ngòi
vẫn chưa được định, dân trong miền vẫn còn cãi nhau
, không thể không
đổi tên được, cho nên đổi tên là ngòi Ngu.
Phía trên ngòi tôi mua một cái gò nhỏ, gọi là gò Ngu. Từ gò Ngu tiến về
hướng đông bắc sáu chục bước, gặp một cái suối, lại mua luôn, gọi là suối
Ngu. Suối Ngu có sáu miệng hang đều hiện ở nơi đất bằng dưới chân núi,
nước ở dưới đất vọt lên. Dòng nước họp nhau lại uốn khúc chảy về hướng
nam, gọi là lạch Ngu. Tôi bèn đắp đất, chất đá, ngăn dòng ở chỗ hẹp, thành
cái hồ Ngu. Phía đông hồ Ngu là cái nhà Ngu; phía nam nhà Ngu là cái
đình
Ngu; giữa hồ có hòn đảo Ngu. Cây tốt, đá lạ do hoá công bố trí,
đều là những kì diệu của sơn thuỷ, chỉ vì tôi mà bị luỵ, mang cái tên Ngu.
Nước là vật mà bực trí giả ưa thích, nay chỉ riêng cái khe này bị nhục vì
cái tên Ngu, là cớ sao vậy? Là vì dòng nước của nó thấp, không thể tưới
nhuần cây cối được, lại đổ mạnh quá mà nhiều đá nổi, nên thuyền lớn
không vô được. Nó âm u, cạn hẹp, giao long không thèm ở, thành thử không
