XIII. Những người toàn trị giữa chúng ta
Khi chính quyền khoác lên mình chiếc áo của nhà tổ chức, thì nó trở nên hấp dẫn đến
mức có thể biến cộng đồng những người tự do thành nhà nước toàn trị.
The Times (London)
Có lẽ đúng là chính mức độ độc đoán của các chính phủ toàn trị lẽ ra
phải làm cho người ta sợ là một ngày nào đó cái hệ thống như thế có thể
xuất hiện trong các nước đã được khai sáng hơn, thì ngược lại lại củng cố
thêm niềm tin rằng điều đó không thể xảy ra được. Nước Đức quốc xã khác
chúng ta một trời một vực, không thể nào tưởng tượng nổi là những chuyện
diễn ra ở đấy lại có thể xảy ra ở đây được. Sự khác nhau đó lại đang ngày
càng gia tăng dường như bác bỏ tất cả những ý kiến cho rằng có thể chúng
ta đang đi theo cùng một hướng. Nhưng xin đừng quên rằng mười lăm năm
trước khả năng xảy ra những chuyện như thế ở Đức bị coi là chuyện hoang
đường, không chỉ chín trong mười người Đức mà ngay cả những nhà quan
sát ngoại quốc có tư tưởng thù địch nhất cũng nghĩ như thế (dù bây giờ họ
có làm ra vẻ đã từng tỏ ra thông thái như thế nào).
Nhưng như đã nói trên những trang trước, tình hình trong các nước dân
chủ hiện nay giống không phải nước Đức bây giờ mà là nước Đức của hai
mươi hay ba mươi năm về trước. Có rất nhiều đặc điểm mà lúc đó được coi
là “đặc trưng Đức” thì nay đã trở thành quen thuộc ở Anh và có nhiều triệu
chứng chứng tỏ rằng sự phát triển sẽ đi theo cùng một hướng. Điều quan
trọng nhất, như chúng tôi đã nói, là cánh Hữu và cánh Tả càng ngày càng
có quan điểm giống nhau về kinh tế và cùng có thái độ thù địch đối với chủ
nghĩa tự do, vốn đã từng là cơ sở của đường lối chính trị phổ biến ở Anh.
Chính ngài Harold Nicolson đáng kính đã tuyên bố rằng trong nhiệm kì của
chính phủ Bảo thủ vừa qua trong số những thành viên nghị viện thuộc đảng
Bảo thủ “tất cả những người có tài nhất trong thâm tâm đều là những người
xã hội chủ nghĩa cả
”; và chẳng còn nghi ngờ gì rằng, cũng giống như thời
những người Fabian, ngày nay nhiều người xã hội chủ nghĩa có cảm tình
với những người bảo thủ hơn là với những người theo phái tự do. Còn có
