ÉN LIỆNG TRUÔNG MÂY - TẬP 4 - Trang 199

mà không có đám sĩ phu tiếp tay thì coi như cầm chắc sự thất bại đến sáu,
bảy phần.
Có vẻ không hài lòng trước ý kiến này, Nguyễn Nhạc biện bác:
- Xin lỗi thầy, tôi nói có khi không phải, nhưng đám sĩ phu trói gà không
chặt, suốt ngày chỉ rao giảng đạo đức thánh hiền rặt điều sách vở cũ rích thì
so bì thế nào được với lực lượng đông đảo của quần chúng?
- Ông Biện nói đúng nhưng chỉ một phần. Một cuộc cách mạng bao giờ
cũng có hai phần: đấu tranh và xây dựng. Sức mạnh của đông đảo quần
chúng có thể giúp đưa cuộc đấu tranh đến thắng lợi, nhưng thắng lợi rồi họ
sẽ không biết làm thế nào để bảo vệ, xây dựng và phát huy thành quả của
thắng lợi đó. Đập phá hoặc thiêu hủy một căn nhà chỉ cần một anh chàng
khỏe mạnh với một cái búa hoặc một nùi lửa là xong. Nhưng phá xong
muốn xây dựng lại như cũ hoặc đẹp hơn thì phải cần đến bàn tay của người
thợ. Trong bối cảnh của một quốc gia, người thợ đó chính là tầng lớp sĩ
phu. Những người mà ông Biện vừa cho rằng trói gà không chặt đó. Một
cuộc cách mạng toàn diện cần phải có đủ cả hai tầng lớp: quần chúng và kẻ
sĩ. Như thế mới thực hiện được cả hai việc: đấu tranh và xây dựng, nếu
không đó chỉ là cuộc bạo loạn. Bạo loạn tuy có thể dẫn đến thành công
trong đấu tranh nhưng sau đó những người bạo loạn sẽ đưa đất nước đi từ
hố sâu này đến một vực thẳm khác.
- Thầy phân tích rất chính xác, tôi đồng ý. Vậy theo thầy cuộc nổi dậy của
Truông Mây là cách mạng hay bạo loạn?
- Họ đang làm rất tốt, đúng với tinh thần hiệp sĩ “kiến nghĩa dũng vi”. Họ
nhìn thấy đồng bào bị đói khổ, bị áp bức nên xắn tay tương trợ. Họ kêu gọi
nhau họp lại, trước làm ăn cướp, đi cướp của nhà giàu phát cho dân nghèo,
sau vì người nghèo theo nhiều, lực lượng đủ mạnh, lại thấy cảnh triều đình
suy nhược nên tiến thêm bước nữa là hô hào tiêu diệt tên Quốc phó. Cho
đến giờ phút này, việc họ đang làm là một cuộc cách mạng.
- Thầy đang nghi ngờ về sức mạnh của họ hay mục đích của họ?
- Cả hai.
- Xin thầy nói rõ lý do.
Giáo Hiến chậm rãi giải thích: