Thủ tướng Otto von Bismarck đã dẫn dắt sự trỗi dậy của Đức vào cuối thế
kỷ 19.
Trải qua nhiều thế kỷ, đế chế Trung Hoa vẫn khiến các nước láng giềng sợ
hãi và được coi là cường quốc bá chủ ở châu Á. Khi Trung Quốc khôi phục
sức mạnh, các nước láng giềng lo ngại theo dõi xem liệu Trung Quốc có
định tái thiết một trật tự lấy Trung Quốc làm trung tâm. Các quốc gia như
Việt Nam và Mông Cổ với lịch sử đau thương chịu sự áp bức của Trung
Quốc càng đặc biệt nghi ngờ tham vọng bá chủ của Trung Quốc, tôi thấy
được điều này khi trò chuyện với các quan chức của họ. Những nghi ngại
của các nước này ban đầu tôi đồ rằng có phần bị thổi phồng cho đến khi tôi
nói chuyện với một người gác cửa khách sạn ở Bắc Kinh trong lúc đang
đứng đợi xe ra sân bay đi Ulan Bator, thủ đô của Mông Cổ. Anh ta hỏi tôi đi
đâu, và tôi trả lời, “Mông Cổ”. Anh ta nói ngay: “Ồ, nơi đó từng thuộc về
chúng tôi.”
Nhật Bản và Ấn Độ, những cường quốc lớn trong khu vực, cho rằng
Trung Quốc chủ trương kiềm chế họ ở hạng hai và giành ngôi vị số một cho
mình, và rằng một Trung Quốc đang trỗi dậy đe dọa đến an ninh quốc gia
của họ. Mặc dù Trung Quốc có nhiều ân oán lịch sử với Nhật Bản hơn là với
Ấn Độ, Ấn Độ thậm chí còn thiếu tin tưởng Trung Quốc hơn là Nhật Bản.
Nhật Bản đã là đồng minh của Hoa Kỳ hơn sáu mươi năm trong khi Ấn Độ
chỉ vừa mới chấm dứt tình trạng thù địch từ thời Chiến tranh Lạnh với Hoa
Kỳ. Bất chấp những khác biệt này, giống như Bismarck đã dự đoán, cả hai
nước này hiện đang củng cố quan hệ với Hoa Kỳ như một đối trọng với mối
đe dọa Trung Quốc, và điều này lại tạo ra một loạt các vấn đề mới cho chính
sách đối ngoại của Bắc Kinh.
Cả vị trí địa lý cũng như lịch sử đều khiến cho chính sách đối ngoại của
Trung Quốc với các nước láng giềng gặp nhiều thách thức. “Trung Quốc là
nước có đường biên giới trên bộ dài nhất và có nhiều quốc gia láng giềng
nhất thế giới”, một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao nhắc tôi. Trung
Quốc có 22.000 km đường biên giới trên bộ với mười bốn quốc gia khác
nhau. Tính đến năm 2005, Trung Quốc đã hoàn thành các hiệp định phân
