Các cuộc biểu tình của sinh viên năm 1985
Vào buổi sáng ngày 18 tháng Chín năm 1985, các trường đại học hàng
đầu tại Bắc Kinh đã tổ chức lễ tưởng niệm ngày Nhật xâm lược Mãn Châu,
và lễ tưởng niệm này đã biến thành một cuộc tuần hành lớn, vượt ra ngoài
vòng kiểm soát, hướng tới quảng trường Thiên An Môn. Những người tham
gia biểu tình hô vang các khẩu hiệu: “Đả đảo chủ nghĩa quân sự Nhật Bản!”
“Đả đảo Nakasone!” “Tẩy chay hàng hóa Nhật Bản!” và “Đả đảo Nhật
chiếm đóng Trung Quốc lần thứ hai!” Khẩu hiệu cuối cùng ám chỉ việc hàng
hóa Nhật Bản lúc đó đang chiếm một tỉ lệ lớn so với các hàng hóa nước
ngoài khác được nhập khẩu vào thị trường Trung Quốc so với ngày nay. Các
cuộc biểu tình tương tự đã nổ ra tại các thành phố khác của Trung Quốc
trong những tuần tiếp theo. (Vào thời đó, Internet và điện thoại đi động chưa
được phát minh ra, song thông tin được lan truyền qua điện thoại bàn.) Ngòi
nổ cho các cuộc biểu tình này cũng chính là thứ đã châm ngòi cho các cuộc
biểu tình hai mươi năm sau: các cuốn sách giáo khoa của Nhật Bản và việc
thủ tướng Nhật Bản tới thăm Đền Yasukuni. Một phim truyền hình ăn khách
vào lúc bấy giờ, Tứ đại đồng đường, miêu tả sự vất vả và những mất mát mà
một gia đình Trung Quốc đã phải chịu đựng dưới thời chiến tranh chống
Nhật, có thể cũng đã góp phần đẩy cơn lũ cảm xúc chống Nhật ở Trung
Quốc lên cao, và dẫn đến các cuộc biểu tình này.
Tuy nhiên phản ứng của Nhật vào năm 1985 có vẻ dịu hơn. Nhật Bản
đang trong thời kỳ phát triển thịnh vượng, và chính phủ Nhật tin tưởng vào
sự ủng hộ trong nước. Thủ tướng Nhật Yasuhiro Nakasone, người cam kết
mạnh mẽ vào quan hệ với Trung Quốc, đã yêu cầu các quan chức giáo dục
phải biên tập lại các sách giáo khoa để giảng hòa với Trung Quốc. Mặc dù
ông đang ở giữa chiến dịch tranh cử, ông đã cam kết không đi thăm Đền
Yasukuni nữa do “có cân nhắc thích đáng đến cảm xúc quốc gia của nước
láng giềng”.
