hạn lãi suất thấp rất hấp dẫn đối với các nước nghèo nhưng tấm huy chương
ODA không phải không có mặt trái. Việc tiếp cận nguồn vốn này không dễ
dàng và luôn đi kèm với những điều kiện giải ngân nghiêm ngặt, vừa kinh
tế vừa chính trị. Lãi suất vay vốn ODA bề ngoài có vẻ thấp, nhưng trên
thực tế không thấp vì các điều kiện liên quan đến việc tiếp cận và giải ngân
nguồn vốn này làm phát sinh các chi phí phụ không hề nhỏ đối với nước đi
vay. Điều đáng nói hơn là các chương trình ODA từ những nước giàu với
những mục tiêu tốt đẹp và nhân đạo của chúng hiếm khi được thực thi hiệu
quả bởi bộ máy hành chính nặng nề, đầy tính thư lại cùng những thủ tục rắc
rối phức tạp dễ dẫn đến những mối quan hệ tiêu cực và tham nhũng.
Nhiều thập niên trước đây, khi đánh giá hiệu quả của các khoản viện trợ
kinh tế không hoàn lại từ Mỹ và một số nước công nghiệp phát triển cho
các nước nghèo, nhiều nhà kinh tế đã xác quyết rằng viện trợ không hoàn
lại không hiệu quả bằng cho vay, lý do được nêu ra là viện trợ không gắn
với trách nhiệm trả nợ nên nước đi vay khi tiếp nhận viện trợ đã không
màng đến chuyện làm sao sử dụng viện trợ có hiệu quả mà thường là lãng
phí. Viện trợ không hoàn lại trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng.
Do đó, họ đề nghị các nước giàu nên sử dụng biện pháp cho vay hỗ trợ phát
triển và xem đó như một phương thức tài trợ hiệu quả hơn là viện trợ không
hoàn lại. Thực tế cho thấy các khoản cho vay từ các nước công nghiệp phát
triển không chắc mang đến hiệu quả tốt hơn là bao so với các khoản viện
trợ trước đây, nhưng chúng đã tạo thêm gánh nặng nợ nần ngày càng nặng
hơn cho các nước đang phát triển và trong nhiều trường hợp dẫn đến sự phụ
thuộc ngày càng nhiều hơn của các nước con nợ đối với các nước chủ nợ.
Nhiều thập niên ODA đã trôi qua, nhưng những trường hợp phát triển điển
hình từ ODA không nhiều. Những con hổ châu Á (Đài Loan, Singapore,
Hồng Kông, Hàn Quốc) là những nền kinh tế phát triển chủ yếu từ nội lực
của chính họ. Nhưng có một thực tế khác không thể phủ nhận, là đối với
người dân nhiều nước đang phát triển, viện trợ không hoàn lại vẫn tốt hơn
đi vay vì chí ít con cháu họ ngày sau không phải oằn vai mang gánh nặng
nợ nần mà thế hệ trước đã để lại.
