cho hệ thống thư lại và làm phát sinh một sự tùy tiện mới, sự tùy tiện giải
thích các quy định.
Khi tính năng động không còn, hiệu quả cũng giảm sút theo. Ngoài phần
tài nguyên quốc gia được chính thức sung dụng cho bộ máy từ ngân sách,
nạn tham nhũng trong bộ máy hành chính còn “ngốn” vào các nguồn tài sản
khác của nhà nước. Người dân đóng thuế cho sự vận hành của bộ máy
nhưng đồng thời phải trả thêm các phụ phí nếu muốn “được việc” cho
mình. Những tệ nạn đó dẫn đến tình trạng phân biệt đối xử theo mức “làm
luật” của một số viên chức trong bộ máy. Điều này trở thành một thực tế
nghịch lý trong một cơ chế thị trường còn non trẻ mà nguyên tắc vận hành
đáng lẽ là một luật chơi công bằng trên một sân chơi ngang bằng và một
môi trường cạnh tranh sòng phẳng. Chẳng hạn, nếu đa số doanh nghiệp tư
nhân không được hưởng các thuận lợi từ bộ máy hành chính, một số ít
doanh nghiệp tư nhân khác lại có những thuận lợi riêng nếu biết cách
“tranh thủ” hơn, và ngay cả các doanh nghiệp nhà nước cũng phải “biết
điều” nếu muốn công việc trôi chảy. Tư nhân Việt Nam phải “núp bóng”
doanh nghiệp nhà nước để hoạt động thì bị làm khó dễ, do đó phải “chi
phí” nhiều hơn để tồn tại, nhưng tư nhân nước ngoài núp bóng doanh
nghiệp nhà nước qua hình thức liên doanh để lợi dụng các ưu thế “quốc
doanh” sẵn có lại được công khai hoan nghênh. Giáo sư Jonathan Haughton
của Viện phát triển Quốc tế Harvard, trong phúc trình về Chính sách Tài
chính công của Việt Nam (tập tài liệu Theo hướng rồng bay: cải cách kinh
tế tại Việt Nam), đã nhận định: “Thuế thu nhập công ty đánh vào các đơn vị
sản xuất trong nước được quy định ở mức cao hơn các công ty nước ngoài
sẽ đặt doanh nghiệp trong nước vào thế bất lợi và đưa tới hậu quả là doanh
nghiệp nước ngoài sẽ chiếm một tỷ trọng quá mức trong cơ cấu kinh tế
quốc gia.”
Tuy nhiên, không phải bất cứ nhà đầu tư nước ngoài nào cũng dễ dàng và
nhanh chóng “vượt” qua các thủ tục. Một quyển cẩm nang hướng dẫn đầu
tư vào Việt Nam đã khuyên các nhà đầu tư nước ngoài nên tập đức tính
