gia đình Việt Nam năm 2004, cho thấy tình hình an sinh xã hội của Việt
Nam đang thụt lùi. “Các hộ trong nhóm thu nhập cao nhất, nhóm 20% giàu
nhất nhận được gần 40% lợi ích an sinh xã hội. Trong khi đó, nhóm nghèo
nhất chỉ nhận chưa đến 7%. Những người sống ở đô thị có cơ hội hưởng
nhiều chính sách an sinh xã hội hơn người sống ở nông thôn… Nhóm giàu
nhất nhận được 47% lương hưu, còn nhóm nghèo nhất chỉ nhận được 2%.
Nhóm giàu nhất nhận được 45% trợ cấp y tế, còn nhóm nghèo nhất chỉ
được 7%. Tỷ lệ nhận trợ giúp giáo dục của nhóm giàu nhất và nghèo nhất
tương ứng là 35% và 15%…” Chuyên gia kinh tế cao cấp của UNDP, ông
Jonathan Pincus còn nhận xét: “...Người hưởng lợi chính từ an sinh xã hội
ở Việt Nam là nhóm có thu nhập cao. Bất cứ lợi ích nào mà người nghèo
nhận được từ an sinh xã hội lại bị lấy lại bằng cách trả phí sử dụng và các
khoản chi tiêu khác cho y tế và giáo dục.”
Tiến sĩ Martin Evans, trưởng nhóm nghiên cứu của UNDP nhận định:
“Việt Nam cần phải ra quyết định để lấp những khoảng trống còn tồn tại
trong hệ thống an sinh xã hội của mình. Đó là quyết định chính trị mà chính
phủ Việt Nam cần đưa ra”. Ông cho rằng các khoảng trống này được tạo ra
là do các nhóm được hưởng trợ cấp và lương hưu từ trước đến nay không
thuộc vào nhóm có thu nhập thấp nhất, đồng thời mức thụ hưởng lợi ích an
sinh xã hội của mỗi người và mỗi hộ gia đình lại tùy thuộcvào sự đóng góp
của họ, nghĩa là ai có thu nhập cao thì được góp nhiều hơn và hưởng nhiều
hơn. Thực tế cho thấy, người lao động đô thị khi đóng bảo hiểm xã hội còn
được doanh nghiệp thuê lao động đóng góp thêm một khoản gấp đôi.
Không có ai đóng góp như thế cho người lao động ở nông thôn, thậm chí
bảo hiểm xã hội cho người dân sống ở nông thôn mới chỉ là kế hoạch còn
trên giấy. Các trường học dành cho con em của hộ gia đình nông thôn có
chất lượng kém hơn, nhưng tỷ lệ chi phí cho con em đi học trên thu nhập
của họ lại cao hơn ở thành thị rất nhiều. Khi cần chữa bệnh, người dân
nông thôn vẫn phải tìm đến thành thị, nơi có các bệnh viện tốt hơn nhưng
đắt hơn, và họphải tự đài thọ chi phí chữa bệnh vì không được hưởng bảo
hiểm y tế. Chi phí phải trả của họ lại không chỉ cho người bệnh mà cho cả
