Vương đạo lập quốc mà không bá đạo: khái quát của Tôn Trung
Sơn
Tính cách của Trung Quốc là tính cách vương đạo chứ không phải
bá đạo; Trung Quốc dựa vương đạo để dựng nước chứ không dựa bá
đạo để dựng nước. Vương đạo là tôn chỉ quốc gia của Trung Quốc
cũng là đạo đức quốc gia của Trung Quốc.
Nói về đạo đức quốc gia Trung Quốc dùng vương đạo để dựng
nước, trong bài “Chủ nghĩa Tam Dân” của Tôn Trung Sơn năm 1924
có trình bày cặn kẽ: “Nói tới đạo đức vốn có của Trung Quốc cho
đến nay người Trung Quốc chưa thể quên, trước hết là trung
hiếu, thứ hai là nhân ái, thứ ba là tín nghĩa, sau nữa là hòa bình.
Rất nhiều người nước ngoài làm ăn tại Trung Quốc thường hay ca
ngợi người Trung Quốc, họ bảo người Trung Quốc nói một câu còn
giữ chữ tín hơn cả bản hợp đồng người nước ngoài lập ra. Còn nói
về chữ “nghĩa”, ở thời đại rất cường thịnh Trung Quốc cũng không
đi tiêu diệt nước ngoài. Thí dụ Cao Ly thời xưa trên danh nghĩa là
phiên thuộc của Trung Quốc, thực ra là một nước độc lập. Trung
Quốc cường thịnh mấy nghìn năm mà Cao Ly vẫn tồn tại; Nhật
Bản mới mạnh lên chưa đầy 20 năm đã diệt Cao Ly rồi. Trung
Quốc mấy nghìn năm tha thiết yêu hòa bình đều xuất phát từ
bẩm tính. Nói về cá nhân thì trọng khiêm nhường, nói về chính trị
thì “kẻ nhân ái có thể thống nhất thiên hạ”
, khác hẳn người
nước ngoài. Vì thế đạo đức cổ xưa của Trung Quốc như trung hiếu,
nhân ái, tín nghĩa cố nhiên là hơn hẳn người nước ngoài; nói tới đạo
đức hòa bình thì lại càng cao hơn người nước ngoài. Loại đạo đức đặc
biệt tốt ấy là tinh thần dân tộc ta. Sau này chúng ta không những
phải gìn giữ mà còn phải phát huy tinh thần đó”.
Con đường đúng đắn của loài người là Vương đạo: Tính cách
Trung Hoa nhất định sẽ đi ra thế giới
