Các sáng tạo của con người, khởi đầu mang tính cá nhân rất lớn, xuất phát
từ các nhu cầu cá nhân và nhằm thỏa mãn các nhu cầu cá nhân. Nhìn từ góc
độ này các sáng tạo của con người có thể phân thành hai loại: Sáng tạo nhằm
nhận thức (biết, hiểu, giải thích…) và biến đổi (cải tạo…) hiện thực khách
quan cũng như chính bản thân mình để cuộc sống của mình dễ chịu hơn.
Loại sáng tạo thứ nhất thuộc khái niệm phát minh (Discovery) và loại sáng
tạo thứ hai thuộc khái niệm sáng chế (Invention). Ở nước ta hiện nay, hai
khái niệm phát minh và sáng chế thường bị sử dụng lầm lẫn không chỉ trong
đời sống, trên báo chí mà còn cả trong giới làm công tác khoa học, kỹ thuật.
Dưới đây, người viết cố gắng phân biệt, làm rõ hai khái niệm này qua từng
thời kỳ lịch sử, cho thấy khái niệm sáng chế phức tạp hơn nhiều so với khái
niệm phát minh và sáng chế được bảo hộ độc quyền trong khi phát minh
được sử dụng, khai thác một cách tự do, vô điều kiện.
Khởi đầu, theo nghĩa rộng nhất, phát minh là hoạt động phát hiện của
con người ra đối tượng (bất kỳ cái gì) tồn tại có sẵn trong hiện thực
khách quan, độc lập với con người. Thường thường, người ta gọi chính
đối tượng được phát hiện ra là phát minh. Các phát minh có thể là các
vùng đất, loài vật, ngôi sao, hiện tượng, quá trình, quy luật… tồn tại
khách quan độc lập với con người, không phải do con người chế tạo ra
mà là mới được con người phát hiện ra.
Sau này, khi các khoa học hình thành và phát triển, khái niệm phát minh
thường dùng là về các phát minh khoa học lớn trong những ngành khoa học
cơ bản. Đối với một số ít quốc gia, ở đó có cấp bằng phát minh để ghi nhận
công lao của tác giả như Liên Xô trước đây chẳng hạn, phát minh (theo
nghĩa hẹp) được định nghĩa là sự xác lập các quy luật, tính chất và hiện
tượng của thế giới vật chất tồn tại một cách khách quan mà trước đó chưa ai
biết, nhờ đó làm thay đổi cơ bản nhận thức của con người. Do vậy, những
phát minh về địa lý, khảo cổ, cổ sinh vật học, các mỏ khoáng sản, khoa học
xã hội… không được công nhận là phát minh (theo nghĩa được cấp bằng
công nhận phát minh). Tuy vậy, ngay cả đối với những phát minh được cấp
