chế (ở đây, hai khái niệm phát minh và sáng chế được hiểu theo nghĩa rộng
nhất). Khoa học với mục đích như vậy, nếu dịch sang tiếng Việt, rõ ràng,
Heuristics có thể dịch là Khoa học sáng tạo hay Sáng tạo học. Xung quanh
việc đặt tên Heuristics cho Khoa học sáng tạo có giai thoại sau:
Mọi người đều biết câu chuyện về Archimedes. Ông được nhà vua giao
nhiệm vụ tìm phương pháp khoa học để vạch trần sự gian lận của người thợ
bạc. Người này bị nhà vua nghi ngờ đã lấy bớt vàng khi đúc vương miện cho
nhà vua và thay thế vào đó bằng kim loại khác. Luôn luôn suy nghĩ về bài
toán, kể cả lúc ngâm mình trong thùng tắm, Archimedes bỗng phát hiện ra
rằng chính sức đẩy của nước lên vật thể ngâm trong nước giúp ông giải bài
toán vua giao. Mừng quá, ông cứ thế, không quần áo, tung cửa buồng tắm
chạy thẳng ra đường báo tin vui của mình cho mọi người. Dân thành phố
Siracuse, nơi ông sống, được dịp kéo nhau ra cửa, ngạc nhiên nhìn theo nhà
bác học vĩ đại, đáng kính Archimedes trần truồng, người dính đầy tro than,
vừa chạy, vừa vung tay chân lên la hét: "Eureka! Eureka!" ("Tìm ra rồi! Tìm
ra rồi!"). Câu chuyện này gây ấn tượng sâu sắc cho mọi người về niềm vui
kỳ diệu do sáng tạo mang lại. Riêng Pappos còn cho rằng niềm vui sáng tạo
là niềm vui lớn nhất trong tất cả các niềm vui mà con người có thể có. Vì
với những niềm vui khác, để chia sẻ niềm vui của mình cho mọi người,
người đang tắm bao giờ cũng nhớ mặc quần áo trước, rồi chạy ra báo tin
sau. Trong khi đó, niềm vui sáng tạo lấn át tất cả những thói quen xử sự
thông thường. Chính vì vậy, Pappos đặt tên Sáng tạo học là Heuristics, có
gốc là từ Eureka. Heuristics viết theo tiếng Nga là Эвристика và Eureka –
Эврика.
Sau Pappos, nhiều nhà khoa học đã cố gắng phát triển tiếp Heuristics để
xây dựng nó thành hệ thống kiến thức hoàn chỉnh. Ở đây đặc biệt phải kể
đến Descartes, Leibnitz, Bolzano và Poincaré. Theo họ, Heuristics cần
hướng tới việc nhận thức quá trình giải quyết vấn đề, đặc biệt các hoạt động
của tư duy, do vậy, cần sử dụng các dữ liệu từ các nguồn khoa học khác
nhau như lôgích học, triết học, tâm lý học. Heuristics cũng cần phải dựa trên
kinh nghiệm cá nhân của những người giải bài toán. Heuristics có mục đích
