Hình 128: Các chiều xem xét hệ thống
Các cách xem xét khác nhau là cần thiết. Bởi vì, hệ thống cũng như bất kỳ
sự vật, sự việc nào cũng có nhiều khía cạnh (bạn có thể so sánh Hình 128
với Hình 65 của quyển hai). Các chiều xem xét hệ thống còn tính đến các
khía cạnh chủ quan của những người quan tâm đến hệ thống cho trước.
Ngoài ra, các chiều xem xét hệ thống giúp khắc phục tính ì tâm lý “thiếu”
(xem mục nhỏ 6.5.3 của quyển hai). Nói cách khác, cần sử dụng tất cả các
chiều xem xét hệ thống có thể có để đạt được sự xem xét toàn diện, không
bỏ sót các ý nghĩa, giá trị của hệ thống.
11) Hệ thống thay đổi theo thời gian.
Có hai cách xem xét hệ thống theo thời gian: tuyệt đối và tương đối.
Trong cách xem xét thứ nhất, thời gian tuyệt đối được hiểu là thời gian thực
mà chúng ta đang sống. Trong thời gian thực, chúng ta không thể quay về
quá khứ và không thể làm cho tương lai đến nhanh hơn hoặc lùi xa hơn.
Cách xem xét này coi thời gian là khách quan. Ví dụ, bây giờ là 12 giờ trưa
ngày 1 tháng 5 năm 2006. Đây là thời gian thực. Trước thời gian đó được
coi là quá khứ và sau thời gian đó được coi là tương lai. Chúng ta không thể
bắt quá khứ quay trở lại hoặc tương lai đến chậm hoặc đến sớm.
Cách xem xét thứ hai coi thời gian là tương đối, hiểu theo nghĩa, chủ quan
người giải có quyền chọn bất kỳ thời điểm nào làm mốc thời gian hiện tại rồi
từ đó quy ra quá khứ, tương lai. Ví dụ, nếu bạn chọn năm 1900 làm hiện tại
thì trước đó là quá khứ, sau đó là tương lai. Nếu bạn chọn năm 3000 là hiện
tại, thì tương tự, trước năm 3000 sẽ coi là quá khứ, sau năm 3000 là tương
lai.
Nếu bạn chọn cây trưởng thành là hiện tại thì cây non là quá khứ, gỗ cưa
ra từ cây trưởng thành là tương lai... Nếu bạn chọn cây non là hiện tại thì
mầm cây là quá khứ, cây trưởng thành là tương lai... Theo dõi hệ thống theo
thời gian, người ta có thể thu được những thông tin về sự thay đổi, tiến hóa
và phát triển của hệ thống cho trước. Từ đó, người ta xử lý chúng, rút ra
những kết luận ích lợi đối với việc giải bài toán.
