cảnh. Tuy nhiên cũng không được tuyệt đối vai trò của nhân tố chủ quan mà xem thường
những điều kiện khách quan. Như vậy chúng ta dễ rơi vào sai lầm chủ quan, mạo hiểm,
duy ý chí.
3. Một số kết luận về mặt phương pháp luận
Vì hiện thực là cái tồn tại thực sự, còn khả năng là cái hiện chưa có, nên trong
hoạt động thực tiễn cần dựa vào hiện thực để định ra chủ trương, phương hướng hành
động của mình; nếu chỉ dựa vào cái còn ở dạng khả năng thì sẽ dễ rơi vào ảo tưởng. Theo
V.I.Lênin, người mácxít chỉ có thể sử dụng để làm căn cứ cho chính sách của mình
những sự thật được chứng minh rõ rệt và không thể chối cãi được.
Khả năng là cái chưa tồn tại thật sự nhưng nó cũng biểu hiện khuynh hướng phát
triển của sự vật trong tương lai. Do đó, tuy không dựa vào khả năng nhưng chúng ta
cũng phải tính đến các khả năng để việc đề ra chủ trương, kế hoạch hành động sát hợp
hơn. Khi tính đến khả năng phải phân biệt được các loại khả năng gần, khả năng xa, khả
năng tất nhiên và ngẫu nhiên... Từ đó mới tạo được các điều kiện thích hợp để biến khả
năng thành hiện thực, thúc đẩy sự vật phát triển.
Việc chuyển khả năng thành hiện thực trong giới tự nhiên được thực hiện một
cách tự động, nhưng trong xã hội, điều đó phụ thuộc nhiều vào hoạt động của con
người. Vì vậy, trong xã hội, chúng ta phải chú ý đến việc phát huy nguồn lực con người,
tạo ra những điều kiện thuận lợi cho việc phát huy tính năng động sáng tạo của mỗi con
người để biến khả năng thành hiện thực thúc đẩy xã hội phát triển. Trên ý nghĩa đó,
Đảng ta chủ trương lấy việc phát huy nguồn lực con người làm nhân tố cơ bản cho sự
phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Tuy nhiên cũng cần tránh hai thái cực sai
lầm, một là: tuyệt đối hóa vai trò nhân tố chủ quan; hai là: hạ thấp vai trò nhân tố chủ
quan trong việc biến khả năng thành hiện thực.
Câu hỏi ôn tập
1. Phạm trù là gì? Phân tích vai trò của phạm trù trong quá trình tư duy?
2. Phân tích quan niệm của triết học Mác - Lênin về mối quan hệ biện chứng giữa
"cái riêng" và "cái chung", ý nghĩa phương pháp luận của nó đối với nhận thức và hoạt
động thực tiễn?
3. Phân tích quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả. ý nghĩa phương
pháp luận của việc nghiên cứu quan hệ nhân quả?
4. Phân tích quan hệ biện chứng giữa tất nhiên và ngẫu nhiên. ý nghĩa phương
pháp luận của việc nghiên cứu mối quan hệ này?
5. Phân tích quan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thức. ý nghĩa phương pháp
luận của việc nghiên cứu mối quan hệ này?
6. Phân tích quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng. ý nghĩa phương pháp
118
