21
hoặc mơ hồ: “Khéo léo nắm bắt các sắc thái của khoái cảm, phát huy chúng,
mang tới cho chúng một phong cách mới, một cách thể hiện độc đ{o, tất cả
những c{i đó l| t|i năng của người chồng”. Nhưng ông lại nói thêm ngay:
“giữa hai con người không yêu nhau, t|i năng ấy là sự phóng đãng”. Và
quả thật Renée không yêu Louis; v| theo như lối miêu tả của tác giả, “tài
năng” ấy, ch|ng do đ}u m| có? Thực ra, Balzac đã lãng tránh vấn đề. Ông
không nghĩ tới chuyện không có những tình cảm trung lập và không nghĩ
rằng sự thiếu vắng tình yêu, sự mi n cưỡng và sầu muộn làm nảy sinh tình
bạn khó khăn hơn hận thù. Ông thành thực hơn trong Bông Huệ trong thung
(Le lys dans la vallée), và thân phận bà de Mortsauf tỏ ra có ít sức thuyết
phục hơn. Dung hoà hôn nhân với tình yêu là chuyện khó khăn tới mức
phải có một sự can thiệp thần kỳ mới có thể th|nh công. Kierkeggard đứng
về phía quan niệm này qua những lời biện luận khá rắc rối. Tác giả thích
thu phát hiện cái nghịch ly của hôn nhân: Hôn nhân là một phát minh kỳ lạ
biết chừng nào! Và cái làm cho nó càng kỳ lạ hơn, l| ở chỗ người ta cho nó
là một hoạt động bột phát. Thế nhưng không một hoạt động nào lại mang
tính chất quyết định đến thế...Một hành vi có tính chất quyết định như vậy,
lại phải thực hiện một cách bột phát! Khó khăn l| ở chỗ này: tình yêu và
thiên hướng yêu đương th ho|n to|n tự phát, còn hôn nhân hì một sự
quyết định. Tuy nhiên thiên hướng tình yêu phải do hôn nhân hay sự
quyết định khơi dậy đó l| quyết định muốn kết hôn. Như thế có nghĩa l|
cái hết sức tự phát, đồng thời phải là cái hết sức tự do; và c{i điều người ta
phải quy nguyên nhân cho thần thánh vì không sao giải thích nổi do tính
bột phát cửa nó, lại đồng thời phải xảy ra do một sự suy nghĩ và là một sự
suy nghĩ nhọc nhằn tới mức cuối cùng phải đi tới quyết định. Hơn nữa, sự
việc này không đươc tới sau sự việc kia một cách lẹ làng, mà tất cả phải xảy
ra đồng thời, cả hai sự việc phải liên kết với nhau vào lúc chung cuộc. Nói
như vậy để nói rằng yêu không phải là kết hôn và thật khó hiểu vì sao tình
yêu có thể trở thành nghĩa vụ. Nhưng nghịch lý này không làm cho
