Đây là một vùng đất hoang vu không tên, có rất nhiều rừng rú và cọp
hùm, thuộc nước Thủy-Chân-Lạp (Khmer) không dân cư, chỉ có một vài
sóc Mền trú ngụ trên các giồng cao.
GÒ-CÔNG DƯỚI THỜI NGUYỄN TRỊNH PHÂN TRANH
Chúa Trịnh ở Bắc hà không quan tâm đến xứ này vì cách rất xa. Chúa
Nguyễn ở Nam-hà gần với Thủy-Chân-lạp, thấy dân nước này yếu hèn nên
thường mưu tính việc xâm lấn bằng cách tàm thực nghĩa là như tầm ăn dâu,
không chinh chiến mà thu phục được đất. Đời Chúa Hiền Nguyễn-Phúc-
Tần (1649-1686) mưu việc Nam tiến, Người xuất dân tỉnh Quảng-ngãi và
khai-thác nguồn lợi tại Gò-công. Miên sống thưa thớt, có tánh nhút-nhát lại
thấy người lạ khác ngôn ngữ và văn-hóa xâm nhập, không đủ sức kháng cự
nên lần lần rút lui. Thành thử lâu ngày tràn ngập người Việt trên phần đất
này, lập thành làng, thành xã để khai khẩn làm ăn.
Ngược dòng lịch sử, chúng tôi thấy mãnh đất Gò-công mà đồng bào
miền Nam Trung-Phần vào định cư khai thác hồi đầu thế kỷ 17, được chánh
thức nhập vào bản đồ Việt-Nam từ năm 1755.
Trước đấy, năm 1750, xảy ra sự tranh chấp ngôi báu Cao-Miên. Nặc-
Nguyên (Ông Snguôn) từ bên Xiêm về tranh được ngôi và thường đem
quân xâm lấn nước ta, còn phía bắc thì thông sứ với Trịnh-Vương để đánh
Nguyễn-Vương.
Năm Quí-Dậu (1753), Võ-vương sai Nguyễn-Cư-Trinh làm Tham mưu
đốc xuất tướng sĩ ngũ dinh đi đánh Nặc-Nguyên : bốn phủ Tầm-bôn, Lội-
lạp, Cầu-nam và Nam-vang xin hàng.
Nặc-Nguyên chạy trốn, đến năm ất-hợi (1755) Nặc-Nguyên chạy ra
Hà-tiên nương nhờ, Mạc-Thiên-Tích, xin hiến hai phủ Tầm-bôn và Lội-lạp
tức địa phận Gò-công ngày nay để chuộc tội và xin cho về nước. Nguyễn-
vương chấp thuận.
