Năm Đinh-Vị 1787, Chúa Nguyễn-Phúc-Ánh từ Xiêm-quốc kéo quân
về, tiến vào cửa Cần-giờ. Nguyễn-Lữ lui binh đóng giữ ở Lạng-phụ (thuộc
Biên-hòa), giao cho Thái-Bảo Phạm-Văn-Tham giữ thành Gia-định. Chúa
Nguyễn đánh phá mãi không được bèn lập kế ly gián, khiến Phạm-Văn-
Tham và Nguyễn-Lữ nghi ngờ lẫn nhau, bằng cách viết một bức mật thơ giả
kể tội Tham kiêu hoạnh, ngầm sai Lữ hãy giết Tham đi. Bức mật thơ ấy vờ
đánh rớt, để quân tuần tiễu bắt được đem vào trình cho Tham xem xét.
Tham xem thư cả kinh lo ngại không an. Giữa lúc ấy, chúa Nguyễn truyền
phao tin rằng Tham đã đầu hàng, rồi trong một đêm lừa khi Nguyễn-Lữ còn
đang nghi ngờ, binh chúa Nguyễn lại trương cờ trắng dối là binh của Phạm-
Văn-Tham đã đầu hàng, từ Gia-định kéo ra định chiếm Biên-hòa. Nguyễn-
Lữ khó nổi cự đương kéo quân chạy ra Qui-Nhơn. Chúa Nguyễn đắc thắng
chiếm lấy Biên-hòa đoạn chia binh tiến đánh Gia-định. Phạm-Văn-Tham
thế cô sức kiệt đành chịu hàng, nhưng sau đó lại phản bị chúa Nguyễn giết
chết. Khắc phục được thành Gia-định xong, vỗ an dân chúng, lập nền hành
chánh đặt quan cai-trị đâu đó xong xuôi, binh chúa Nguyễn tiến chiếm tiền
giang và hậu giang, trong đó có Định-tường, huyện Tân-hòa tức là Gò-công
ngày nay, rồi kéo binh thâu phục Long-hồ (Vĩnh-long) một mặt tổ-chức
quân sự để ngăn ngừa quân Chân-lạp có thể thừa cơ quấy rối, một mặt
quyết không để đất đai này lọt vào tay Tây-sơn nữa.
Lúc bấy giờ đất Nam Kỳ thuộc về tay chúa Nguyễn làm chủ, mỗi nơi
đều có quan lưu thủ cai trị.
Từ đây đất Gò-công lần lần được khai thác mở mang, dân chúng sanh
sống về nghề nông-nghiệp và đánh cá. Còn ngành thương mãi rất sút kém,
chỉ một ít người Tàu di cư đến cư ngụ mua bán chút ít và một số làm nghề
hạ bạc, trồng rẫy, v.v…
Quan đầu tỉnh dựng lên những cơ sở đặt guồng máy chánh-trị chỉnh
đốn về mọi mặt, thâu được nhiều lợi-tức tài nguyên, nên đặt tên là Hòa-
thạnh đóng thị trấn tại chợ Dinh (thuộc làng Đồng-Sơn bây giờ) thời-gian
