đoạt tất cả mọi thứ đáng giá ở Rwanda: đất đai, gia súc, các khu
chợ và theo thời gian - cả nhà nước nữa. Các Hutu bị chà đạp
trong vai trò của một dân tộc nô lệ, sống hàng trăm năm trong
nghèo đói và nhục nhã. Nhưng dân tộc Hutu phải giành lại
phẩm giá và căn tính của mình, chiếm vị trí ngang hàng với các
dân tộc khác trên thế giới.
Nhưng - Nahimana cật vấn trong hàng chục các diễn văn, bài
báo và sách mỏng - lịch sử dạy ta điều gì? Các kinh nghiệm lịch
sử thật bi thảm, đầy bi quan chán nản. Toàn bộ lịch sử quan hệ
Hutu-Tutsi là một vệt đen của những cuộc thảm sát không
ngừng, của sự hủy diệt lẫn nhau, những cuộc di dân cưỡng bức,
của nỗi căm hận điên cuồng. Ở nước Rwanda nhỏ bé không có
chỗ cho hai dân tộc không đội trời chung như thế. Thêm vào đó,
dân số Rwanda tăng lên với tốc độ chóng mặt. Giữa thế kỷ XX
nước này có hai triệu dân, bây giờ, sau năm mươi năm, đã có gần
chín triệu người sống ở đó. Làm thế nào để thoát ra khỏi cái
vòng đáng nguyền rủa ấy, khỏi sổ phận nghiệt ngã ấy, điều mà
thực ra chính người Hutu cũng có lỗi, như Mugesira thừa nhận:
“Năm 1959 chúng ta đã phạm sai lầm nghiêm trọng khi để cho
người Tutsi bỏ trốn. Đáng lẽ khi đó chúng ta phải hành động:
xóa sạch họ trên mặt đất”. Vị giáo sư cho rằng đây chính là thời
điểm cuối cùng để sửa chữa sai lầm ấy. Tutsi phải trở về tổ quốc
thực sự của họ, ở đâu đó bên sông Nile. Chúng ta trả họ về đó,
ông kêu gọi “còn sống hay đã chết”. Và như vậy, các học giả ở
Butare chỉ nhìn thấy lối thoát duy nhất - giải pháp tối hậu: có kẻ
phải chết, phải ngừng tồn tại vĩnh viễn.
Cuộc chuẩn bị bắt đầu. Quân đội năm nghìn người được tăng
lên thành ba mươi lăm nghìn. Đội quân danh dự của tổng thống
trở thành lực lượng tấn công thứ hai, đó là các đơn vị tinh nhuệ,
hiện đại và được vũ trang đầy đủ (các huấn luyện viên do Pháp
cử đến, còn vũ khí và các thiết bị là của Pháp, Cộng hòa Nam Phi
