- Năm người có thể sản xuất ra bánh mì cho một nghìn người. Một
người có thể sản xuất ra vải cho hai trăm năm mươi người, hàng len cho ba
trăm người, và giày dép cho một nghìn người. Ta có thể kết luận rằng nếu
quản lí xã hội tốt thì con người văn minh sẽ sung sướng hơn con người tiền
sử rất nhiều. Nhưng nó có được như vậy thật không? Để ta xem. Ở Hoa Kỳ
hiện nay có mười lăm triệu người sống trong cảnh nghèo khổ 8, tôi muốn
nói họ ăn uống thiếu thốn, nhà ở tồi tàn không có những điều kiện tối thiểu
để giữ lấy sức lao động bình thường. Ở Hoa Kỳ hiện nay, mặc dầu tất cả
những cái mà người ta gọi là luật lao động, có ba triệu trẻ con làm lao công
9. Trong vòng mười hai năm, như vậy là con số đó đã tăng gấp đôi. Và nhân
đây, tôi xin hỏi các ngài cai quản xã hội, vì sao các ngài không công bố
những con số kiểm tra nhân khẩu năm 1910? Tôi sẽ trả lời hộ các ngài: vì
các ngài sợ! Những con số về sự cùng khốn sẽ thổi bùng một cuộc cách
mạng hiện nay đang âm ỉ.
“Nhưng ta hãy trở lại những lời buộc tội của tôi. Con người văn minh
khả năng sản xuất gấp một nghìn lần con người nguyên thuỷ, vậy tại sao
ngày nay ở Hoa Kỳ lại có mười lăm triệu người không có chỗ ở tử tế, không
được ăn uống tử tế? Vậy tại sao ngày nay ở Hoa Kỳ có ba triệu trẻ con làm
lao công? Tôi buộc tội các ngài thật đấy! Giai cấp tư bản quản lí xã hội
hỏng. Đứng trước thực trạng con người văn minh sống cực khổ hơn con
người nguyên thuỷ mặc dù khả năng sản xuất của nó cao hơn gấp một nghìn
lần, không thế có kết luận nào khác là giai cấp tư bản đã quản lí hỏng; là
các ngài đã quản lí rất hỏng; thưa các ông chủ, là do lòng ích kỉ của các
ngài, do tội ác các ngài gây nên, các ngài đã quản lí hỏng. Tối hôm nay các
ngài không thể trả lời tận mặt tôi điều này. Tất cả giai cấp các ngài cũng thế
thôi, nó không thể trả lời một triệu rưởi người cách mạng ở Hoa Kỳ về điểm
này được. Tôi thách các ngài trả lời đấy. Hơn thế nữa, tôi còn dám quả
quyết rằng tôi nói xong các ngài sẽ không trả lời. Về điểm này, các ngài sẽ
câm như hến, mặc dầu miệng các ngài sẵn sàng ba hoa về bất cứ một điều
gì khác.
