thượng thư nào đó. Hơn nữa, họ còn thề thốt rằng sai lầm tương tự sẽ không
lặp lại nếu một lần nữa họ lại lên ngai vàng. Họ chứng minh cho tôi một
cách hết sức chắc chắn là chỉ có con người bị tha hóa tệ hại mới có khả
năng giữ ngai vàng vì tính cách tốt, dũng cảm, kiên định chỉ gây rắc rối cho
việc cai trị.
Tôi rất muốn biết người ta giành được các tước hiệu quý tộc và sự giàu
có to lớn như thế nào. Trong những nghiên cứu của mình tôi không đụng
chạm tới hiện tại vì sợ làm xúc phạm dù là người nước ngoài. (Tôi hy vọng
rằng tôi không nói điều gì tương tự với độc giả, tất cả những gì mà tôi đã
nói về việc này cũng chẳng liên quan chút nào tới Tổ quốc của tôi). Theo
lời yêu cầu của tôi, người ta đã gọi nhiều người mà tôi quan tâm. Nhưng
chính ngay sau những vấn đề tưởng chừng nông cạn nhất là một cảnh tượng
đáng xấu hổ đến mức tôi không thể nào bình thản khi nhớ về điều đó. Sự
phản phúc, sự áp bức, sự hối lộ, sự lừa dối và những cái tương tự là những
phương thức dễ chấp nhận nhất được áp dụng ở đây. Nhưng khi một người
trong số họ thừa nhận rằng đã đánh đổi Tổ quốc để lấy sự vênh vang và
giàu có, còn người khác - nhờ sự đầu độc, còn phần lớn - là sự vi phạm
pháp luật nhằm làm người vô tội khốn khổ, thì những khám phá này ( hy
vọng độc giả sẽ tha thứ cho tôi điều này) đã làm giảm bớt phần nào tình
cảm tôn kính thiêng liêng mà tôi, một con người nhỏ mọn thường có đối với
các nhân vật có cương vị cao sang.
Tôi thường được đọc về những con người có công lớn đối với đức vua và
Tổ quốc, và tôi muốn được gặp gỡ họ. Nhưng người ta trả lời tôi rằng tên
tuổi của họ không thể nào tìm thấy trong các tài liệu lưu trữ dưới âm phủ.
Sự thật, trong danh sách cũng có liệt kê một số người là những người chân
chính giúp nước, nhưng lịch sử lại mô tả họ như những tên đại bịp và phản
bội. Tôi xin được gặp họ. Tất cả họ xuất hiện trước mặt tôi trong dáng vẻ
chán chường và áo quần rách rưới. Phần lớn họ nói cho tôi biết rằng họ qua
đời trong tình trạng nghèo khổ và bị bạc đãi, đôi khi còn bị đưa lên đoạn
đầu đài.
