Nguyễn Thái Học suy luận như vậy nên đã không chấp nhận đề nghị
của viên gác khám Yên Bái…
Suy đi thì như thế song nghĩ lại thì sao ? Nếu như người gác khám thực
tâm muốn cứu mà mình từ chối thì có khác nào mình tự giết mình và giết
luôn cả 12 người nữa ; mình bỏ lỡ cơ hội thoát chết. Sinh mạng 12 người
phó thác vào một cái gật đầu của Nguyễn Thái Học.
Sau này về Hà Nội bị giam ở Hỏa lò, Nguyễn Thái Học lặng thinh cả
tuần lễ không nói chuyện với các đồng chí bị giam cùng một dãy « xà lim ».
Ông bị lương tâm cắn rứt vì thái độ của ông ở Yên Bái chăng ? Và một hôm
ông kể lại câu chuyện bỏ lỡ dịp vượt ngục cho vài bạn nghe như muốn chờ
anh em xét xử. Ai cũng tiếc rằng ông quá nặng nề về đạo đức và không phải
là người giàu thủ đoạn, có thể nói là thiếu thủ đoạn của con người cách
mạng.
Nếu như hôm ấy Nguyễn Thái Học gật đầu một cái, mà cuộc vượt ngục
thành công một phần nào thì các yếu nhơn V.N.Q.D.Đ. cùng đảng trưởng đã
hoạt động trên đất Trung Hoa, biết đâu cuộc diện Việt Nam hồi ấy cũng có
phần thay đổi, không thì ít ra ngọn lửa chống Pháp cũng còn duy trì được
lâu hơn nữa và gây cho thực dân những trận điên đầu.
