đám trâu bò về chuồng ngay dưới sàn nhà mà lòng nôn nao nhớ về Hà Nội
chắc đã lên đèn. Đêm đêm nghe tiếng vượn hót hổ gầm xa xa trong hoang
lạnh, bên ánh lửa bếp bập bùng nhìn ra ngòai trời đen kịt trằn trọc không
ngủ được. Lần ra đứng ở góc sàn xả thải vào một cái ống mương chảy
xuống sau nhà chứ không dám bước ra vì biết đâu có ông kễnh đang ngồi
rình rập bên dưới… Lâu lâu từ các nhà dân ở rải rác có tiếng la, tiếng mõ
hốt hoảng lan truyền báo cho nhau biết có “ông” về bắt đi con lợn hoặc trâu
bò.
Lớp chỉnh huấn hàng trăm người của các cơ quan Dân – Chính –
Đảng. Người tứ xứ: ở hậu phương, từ trong thành ra, cả người mới thóat
khỏi nhà tù của giặc. Lần đầu tiên tôi được nghe người ta giới thiệu nhau
bằng những từ mới lạ: Đồng chí này trình độ Khu ủy viên, Tỉnh ủy viên,
Huyện ủy viên, Đảng ủy viên, Chi ủy viên, Đảng viên và Quần chúng! Tôi
dần hiểu ra cấp chức ấy không dựa vào học vấn hay nghề nghiệp, nó biểu
hiện mức độ tin cậy của cách mạng với từng cá nhân. Đó là một đẳng cấp
mới của một Nhà nước mới lấy tiêu chuẩn Đảng làm mực thước.
Trong hội trường tranh tre nứa lá, những khẩu hiệu trên nền đen chữ
trắng rành rành: “Thành khẩn là thước đo lòng trung thành với Cách
mạng”! “Nói thật, nói hết để cùng nhau sửa chữa khuyết điểm”! “Phải xác
định rõ giai cấp của mình. Nếu cần thì đầu hàng giai cấp”! Cán bộ giảng
về tình hình thế giới, trong nước, về thế đi lên của cách mạng và nhiệm vụ
trước mắt. Tuy nhiên thắng hay thua, mau hay lâu là tùy thuộc vào quyết
tâm của tòan dân, tòan Đảng và của từng người. Suy đến cùng là xác định
quyết tâm của mỗi cá nhân, được thể hiện cụ thể trong lớp học chỉnh huấn
này. Không khí lớp học lúc đầu khá cởi mở sau cứ nóng dần lên theo đà
khơi gợi tự giác rồi tới truy tìm khuyết điểm, truy xét nguyên nhân. Phức
tạp nhất là với anh chị em ở tù ra. Rất khó giãi bày mọi nghịch cảnh của
mình. Không dễ ai cũng hiểu cho, tới mức như là truy bức. Có một người
thắt cổ tự tử trong đêm! Cả lớp học nhốn nháo tìm hiểu tra xét xem có phải
là sự giết nhau để bịt đầu mối hay không? Một đại đội bộ đội, công an được
điều đến gác từng nhà. Học xong ai về nhà nấy. Nội bất xuất, ngoại bất
nhập. Chiều chiều không được dung dăng dung dẻngay cả nơi xó rừng nữa.
