LỜI DẪN
1. NỘI-DUNG
Trong tập sách này, chúng tôi góp những bài văn kể chuyện hoặc vịnh
thời-cuộc và nhân-vật ở Hà-nội trong hai vụ người Pháp đánh Hà-nội vào
năm 1873 và 1882 :
Bài đầu là HÀ-THÀNH THẤT-THỦ CA, kể chuyện Hà-nội thất-thủ
hai lần, và tình-cảnh nhân-dân ở Bắc sau cuộc thứ hai. Thể văn là song-thất
lục-bát.
Bài thứ hai là HÀ-THÀNH THẤT-THỦ CHÍ CÔNG QUÁ CA, kể
chuyện thất-thủ năm 1882, để ca-ngợi tiết-tháo của quan tổng-đốc Hoàng-
Diệu, và chế-diễu các quan khác. Thường gọi bài này là HÀ-THÀNH
CHÍNH-KHÍ-CA, hay gọi tắt là CHÍNH-KHÍ-CA. Thể văn là lục-bát.
Đoạn thứ ba là ĐIẾU HOÀNG-DIỆU, gồm ba bài tự-sự và khen quan
tổng-đốc, làm bằng lối văn ca-khúc, bốn bài thơ chữ Hán và hai đôi đối-liễn
của quan tuần-phủ Hà-nội Hoàng-Hữu-Xứng và của quan khâm sai tổng-đốc
Hà-nội Trần-Đình-Túc.
Chúng tôi có dịch các bài thơ và câu đối ấy. Đoạn thứ tư là HÀ-
THÀNH THẤT-THỦ-ÁN gồm chín bài thơ thất-ngôn bát-cú, luận công tội
của các quan tỉnh Hà-nội. Đề-mục cũng chúng tôi đặt.
Cuối cùng sẽ phụ lục những bài dịch Hán-văn hay Pháp-văn có liên-can
đến việc Hà-nội năm Nhâm ngọ. Những bài này đều là những chứng trực-
tiếp cho cuộc xử án các nhân-vật đương-thời. Giá-trị các tài-liệu ấy về lịch-
sử rất quí.
2. SỬ-LƯỢC
Muốn hiểu rõ những chuyện kể trong các bài trên, chúng tôi nhắc qua
đoạn lịch-sử này.
