vua chúa cầu bậc sĩ thánh trí, thông đạt là vì dân trí không đủ cho mình
theo được. Ngày xưa ông Vũ khơi sông (Dương Tử), đào sông (Hoàng Hà)
mà dân gom ngói và đá (tính ném ông); Tử Sản vỡ đất trồng dâu, mà người
nước Trịnh chê bai. Ông Vũ làm lợi cho thiên hạ, ông Tử Sản bảo tồn được
nước Trịnh mà đều bị huỷ báng, như vậy dân trí có thể dùng được không, là
điều ta thấy rõ rồi.
Làm chính trị mà mong vừa lòng dân, đều là mối
loạn, không thể theo chính sách đó mà trị nước được.
Chú thích:
Trần Khải Thiên giảng là các học thuyết chủ yếu (dominant schools)
Tử Trương và Tử Tư đều là học trò Khổng Tử - Họ Nhan đây không
chắc là Nhan Hồi vì học trò Khổng Tử có 8 người họ Nhan, mà Nhan Hồi
chết sớm khi Khổng Tử còn sống. - Họ Mạnh là Mạnh Tử; họ Tất Điêu là
Tất Điêu Khai; họ Trọng Lương là Trọng Lương Hoài; họ Tôn có thể là
Công Tôn Sửu, cũng có thể là Tôn Khanh, tức Tuân Khanh (Tuân Tử); họ
Nhạc Chính là Nhạc Chính Tử, học trò Khổng Tử. Chúng ta chỉ cần biết
Tất Điêu Khai, Trọng Lương Hoài đều là học trò mấy đời sau của Khổng
Tử.
Tương Lí là Tương Lí Cần; Tương Phu và Đặng Lăng (tên đất dùng làm
tên người) không rõ là ai. Cả ba có lẽ là học trò Mặc Tử.
Nguyên văn là “hậu thế” (đời sau); các nhà chú giải đều bảo: dư chữ hậu
(sau).
Nguyên văn ngược lại: “Ân, Chu dài trên 700 năm, Ngu, Hạ dài trên
2000 năm” – Các nhà hiệu đính sửa lại như chúng tôi đã dịch. Thực ra Ngu
và Hạ dài khoảng 500 năm thôi, Ân và Chu dài khoảng 1400 năm thôi. Hàn
Phi ghi theo truyền thuyết, nên sai.
Hỗn tạp vì đạo Nho có tới 8 phái, đạo Mặc có tới 3 phái; mâu thuẫn vì
