trong nước nhiều người (nhịn ăn tới) chết đói; Tề Hoàn công hay ghen mà
hiếu sắc, nên Thụ Điêu tự hoạn để được làm thái giám; ông lại thích ăn
ngon nên Dịch Nha luộc đứa con đầu lòng của mình
để dâng; vua nước
Yên là Tử Khoái thích người hiền
cho nên Tử Chi làm bộ tỏ ra rằng
mình (thanh cao) không nhận ngôi vua
. Vua để lộ lòng ghét của mình thì
bề tôi làm ra bộ tài năng để hợp với sở thích của vua; vua để lộ lòng muốn
thì bề tôi sửa đổi tính tình thái độ để thích ứng với lòng vua mà cầu lợi.
Cho nên Tử Chi làm bộ hiền nhân mà đoạt được ngôi vua; Thụ Điêu, Dịch
Nha lợi dụng sở thích của vua mà lấn vua; (kết quả là) Tử Khoái chết vì nội
loạn, Hoàn Công chết tới khi dòi bò ra ngoài cửa phòng
chôn. Nguyên do tại đâu? Tại vua để lộ tình dục của mình, để bề tôi lợi
dụng (mà mưu lợi cho họ). Bề tôi vị tất đã yêu vua, họ chỉ tính cái lợi cho
họ thôi. Bậc vua chúa không che giấu tình dục, ý tứ của mình mà để cho bề
tôi có cơ hội lấn áp mình thì bề tôi học cái thói của Tử Chi, Điền Thường
đâu có khó. Cho nên bảo: “Vua bỏ yêu, bỏ ghét đi thì chân tướng của bề tôi
sẽ hiện, mà vua sẽ không bị che lấp”.
Chú thích:
Bính nghĩa gốc là cái cán, là cầm. Ở đây bính là quyền bính, nghĩa là
quyền thế nằm trong tay như cầm cái cán của vật.
Chữ đức ở đây có nghĩa khác nghĩa người ta thường dùng.
và
Điền Thường và Giản công; Tử Hãn và vua Tống: coi chú trang
10 thiên Ngũ đố.
Chữ hiền này trỏ hạng người đa tài đa thuật, không phải hạng hiền nhân
quân tử theo quan niệm Nho gia.
Thụ Điêu và Dịch Nha đều là bọn gian trá được Tề Hoàn công tin dùng.
Nguyên văn bản Trần Khải Thiên: thủ tử. Có bản chép là tử thủ (luộc) đầu
