hiếp, bị giết, bị che lấp, lừa dối là vì bỏ cả hai cái quyền hình và đức để cho
bề tôi dùng. Như vậy mà không bị nguy vong là điều không thể có được.
*
Bậc vua chúa muốn ngăn cấm gian tà, tất phải xét xem hình và danh có hợp
nhau không; danh là lời nói mà hình là sự việc. Bề tôi trình bày một kiến
nghị, vua theo kiến nghị đó mà giao việc cho, rồi tùy việc mà xét kết quả.
Kết quả phù hợp với việc, việc phù hợp với lời nói thì thưởng; trái lại, kết
quả không phù hợp với việc, việc không phù hợp với lời nói thì phạt. Lời
nói của bề tôi huênh hoang, mà kết quả nhỏ thì phạt, không phải phạt vì kết
quả nhỏ mà vì kết quả không phù hợp với lời nói. Lời nói của bề tôi nhũn
quá mà kết quả lớn thì cũng phạt, không phải không mừng vì kết quả lớn,
nhưng kết quả không phù hợp với lời nói thì công không đủ bù hại, vì vậy
nên phạt. Xưa Hàn Chiêu hầu say rồi ngủ. Viên điển quan (thị thần coi về
mão) sợ vua lạnh, lấy áo đắp lên cho vua. Chiêu Hầu thức dậy, thấy vậy,
vui lòng, hỏi kẻ tả hữu: “Ai đắp áo cho ta đó?”. Kẻ tả hữu đáp: “Viên quan
coi về mão". Chiêu Hầu bèn phạt cả viên điển y vì không làm nhiệm vụ;
phạt viên điển quan vì vượt chức vụ. Không phải là ông không sợ lạnh, mà
vì ông cho rằng để bề tôi vượt chức vụ thì cái hại còn hơn là mình bị lạnh.
Cho nên bậc minh chủ đối với bề tôi, không để cho bề tôi vượt chức mà lập
công, không để cho lời nói không phù hợp với việc làm. Vượt chức thì
chết, lời nói không phù hợp với việc làm thì bị tội. Bề tôi cứ giữ chức vụ
của mình, lời nói phù hợp với việc, như vậy quần thần không thể kết bè
đảng làm điều gian tà được.
*
Bậc vua chúa có hai mối lo: dùng người hiền,
bề tôi nhân sự hiền tài của
họ mà lấn vua; mà dùng người bừa bãi thì việc tất thất bại. Vua thích người
hiền thì bề tôi trau dồi bề ngoài để làm vừa lòng vua, như vậy chân tình của
họ không xuất hiện, mà chân tình của họ không xuất hiện thì vua không
phân biệt được đâu là chân, đâu là ngụy. Cho nên vua Việt hiếu dũng mà đa
số nhân dân coi thường sự chết; Sở Linh vương thích những lưng eo mà
