Hắn còn nghĩ cả đến việc vay bà cụ Henrouille một số vốn nhỏ ban
đâu. Tôi cũng mong thế, nhưng tôi thấy trước là hắn sẽ gặp nhiều khó khăn
để quyết định việc này. Tôi bảo hắn: “Cậu nhìn đời toàn mầu hồng”, cốt
cho hắn yên tâm và để hắn phải suy nghĩ thêm. Lập tức hắn òa khóc và coi
tôi là đồ ghê tởm. Không muốn làm nản lòng ai, tôi vội nhận ngay là mình
có lỗi bởi mối u sầu trong lòng đã khiến tôi sai lạc. Trước chiến tranh hắn
biết nghề khắc đồng, nhưng bây giờ, với bất cứ giá nào, hắn cũng không
còn muốn thử lại nữa. Tùy hắn. “Với hai lá phổi của tớ, tớ cần có nơi thật
khoáng đãng, cậu hiểu không, lại còn đôi mắt tớ không còn bao giờ được
như trước nữa”. Quan điểm đó của hắn cũng không sai. Chẳng có gì để trả
lời. Khi hai đứa cùng nhau qua những phố đông, nhiều người ngoái lại để
tỏ vẻ thương hại kẻ mù lòa. Những người đó sẵn lòng thương đối với
những người tàn phế, mù lòa và ta có thể nói rằng họ còn dự trữ được cái
tình. Tôi cũng nhiều lần cảm thấy được cái tình dự trữ. Cái tình ấy lớn lắm.
Không thể nói trái đi được. Chỉ có điều thật bất hạnh là con người ta lại cứ
ôm khư khư lấy cái tình dự trữ ấy. Nó không thoát ra được, thế thôi. Nó bị
cầm giữ trong đó, nằm lì trong đó, chẳng còn dùng làm gì cả. Cái tình ấy
chết trong đó.
Sau bữa tối, Madelon chăm nom hắn, Léon, như cô thường gọi. Cô
đọc báo cho hắn nghe. Bây giờ hắn lại đâm mê chuyện chính trị và các báo
miền Nam này thì có mà đầy những chuyện chính trị sống động.
Buổi tối, xung quanh chúng tôi, căn nhà chìm sâu thêm vào cái tồi tàn
qua nhiều thế kỷ. Sau bữa tối, là lúc lũ rệp xuất hiện, và cũng là lúc tôi thử
nghiệm hiệu quả của thứ độc dược giết chúng dần mòn mà tôi định sẽ bán
cho một nhà bào chế để kiếm chút lời. Cũng là một mưu đồ nho nhỏ. Việc
này cũng làm cho bà cụ Henrouille đỡ buồn, bà giúp tôi trong những cuộc
thử nghiệm. Chúng tôi cùng nhau dò tìm từng ổ rệp, các khe rãnh, ngóc
ngách, phun thuốc vào cả đàn cả lũ chúng. Chúng giẫy giụa và xỉu dần dưới
ánh nến của bà cụ Henrouille soi cho tôi rất cẩn thận.
Vừa làm, chúng tôi vừa nhắc lại những chuyện ở Rancy. Cứ nghĩ đến
nơi ấy là tôi đã thấy rầu rồi, có lẽ ở hẳn Toulouse cho đến trọn đời mà lại
hay. Xét cho cùng thì tôi cũng chẳng còn đòi hỏi gì hơn, miếng ăn đã đảm
